Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer Expert Portfoliomanager Energietransitie Martijn Olthof over de vraag of we de energiecrisis als voorbij kunnen beschouwen. “Ik denk dat je pas echt kunt zeggen dat de energiecrisis voorbij is als er genoeg duurzame alternatieven beschikbaar zijn, in de vorm van warmte, groen gas en elektrificatie.”
In januari 2024 dook de gasprijs voor het eerst sinds juli weer onder de 27 euro per megawattuur. De markt bleek relatief ongevoelig voor de toegenomen spanningen in het Midden-Oosten door de oorlog tussen Israël en Palestina. Europa heeft de afgelopen twee jaar gezocht naar alternatieven voor Russisch gas, en met succes. Hier en daar wordt dan ook al de conclusie getrokken dat de energiecrisis voorbij is, maar is dat zo? Olthof is er wat minder stellig over.
“Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, schoot iedereen in de stress en gingen de prijzen door het dak. We hebben marktverschijnselen gezien die nooit of jaren niet hadden plaatsgevonden. Maar er zijn een aantal ontwikkelingen samengekomen, die ervoor hebben gezorgd dat het wegvallen van de aanvoer van Russisch gas uiteindelijk niet zo’n groot probleem was. Tot nu toe heeft Europa genoeg gas. Doordat er minder verbruikt wordt, maar ook door de overschakeling op alternatieven – vooral heel veel LNG, vloeibaar aardgas – en initiatieven voor op de langere termijn. Europees beleid, zoals het EU-stimuleringsbeleid voor groen gas, komt tot nu toe goed tot stand.”
Markt voor zonnepanelen
We moeten echter niet te snel de conclusie trekken dat het nu allemaal voorbij is, volgens Olthof. “Inmiddels zijn er ook wel weer een aantal ontwikkelingen waardoor die gedragsverandering – minder verbruik – op een wat lager pitje is komen te staan, en dat geldt ook voor het gebruik van alternatieve energievormen. Neem bijvoorbeeld de markt voor zonnepanelen. Een jaar geleden wist je niet waar je ze vandaan moest halen, en moest je minimaal een half jaar wachten tot er een installateur beschikbaar was. Als je nu zonnepanelen wilt hebben, staat er morgen iemand bij je op de stoep om ze op je dak te leggen. Die markt is helemaal ingestort, terwijl zonnepanelen extreem goedkoop zijn geworden. Ook wordt er inmiddels weer een stuk minder geïsoleerd, en worden er veel minder warmtepompen geïnstalleerd dan een jaar geleden. Bovendien komt er nieuwe wetgeving aan die ervoor heeft gezorgd dat heel veel grote projecten voor stadsverwarming door investeerders zijn stopgezet. Al met al lijkt de hoge sense of urgency van een jaar geleden wel een beetje verdwenen.”
Tienvoudige gasprijs
Op het moment van schrijven noteert de gasprijs rond de 30 euro per megawattuur. Om de betrekkelijkheid van dat niveau aan te tonen, pakt Olthof de prijsgrafiek van de afgelopen dertien jaar erbij. “De huidige gasprijs is nog steeds substantieel hoger dan voor de oorlog in Oekraïne, maar ver verwijderd van het exorbitant hoge niveau van eind 2022, toen de prijs het tienvoudige was. En in de jaren na 2015 is hij door de lage olieprijs weliswaar richting de 15 euro gegaan en aan het begin van de coronacrisis even naar de 10 euro, maar tussen 2011 en 2015 heeft de gasprijs altijd rond de 30-40 euro geschommeld. En toen had niemand het over een crisis.”
Voor nu lijkt de rust dus even teruggekeerd op de gasmarkt. Maar om een crisis voor de langere termijn uit te kunnen sluiten, is er volgens Olthof meer zicht nodig op voldoende gasaanbod én voldoende back-up voor als een deel van dat aanbod wegvalt.
LNG door het dak
“De voorraden waren voor deze winter goed gevuld en oktober was warm, dus dan heb je weinig gas nodig. Maar daar heb je niks aan als het de volgende winter allemaal anders is. De huidige dynamiek van vraag en aanbod werkt. Maar de LNG-markt kan in een keer enorm door het dak kan gaan, als er hier en daar wat aanbod wegvalt of als er een keer een langdurige koude periode is. In die zin duurt de crisis nog voort, want we weten nog niet honderd procent zeker dat er genoeg alternatieve, misschien wat duurdere energiebronnen beschikbaar zijn om zo’n situatie door te komen. Zolang je nog afhankelijk bent van aardgas, moet je daarvoor voldoende, diverse bronnen kunnen aanboren en het hierheen kunnen halen. Daarvoor zal de LNG-markt volwassener moeten worden. Er zullen meer aanbieders moeten komen en de volumes moeten groter worden. De markt voor LNG is nu nog heel krap.”
Naast deze security of supply-crisis is er bovendien nog de klimaatcrisis, vervolgt Olthof. “Uiteindelijk moeten we toch van het aardgas af. Ik denk dat je daarom pas echt kunt zeggen dat de energiecrisis voorbij is als er genoeg duurzame alternatieven beschikbaar zijn, in de vorm van warmte, groen gas, elektrificatie et cetera. Die transitie zal niet vóór 2040 volledig gerealiseerd zijn. Tot 2040-2050 hebben we aardgas nog wel nodig, waarvandaan dan ook.”