Hoelang blijft de dollar nog dominant?

Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: hoofdeconoom Thijs Knaap over de vraag hoelang de dollar nog dominant blijft.

Voordat we inzoomen op de rol van de dollar, richten we onze blik even op Johannesburg. Daar zijn deze week de zogeheten BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) bijeen. Het samenwerkingsverband tussen opkomende economieën in het ‘mondiale Zuiden’ wordt wel gezien als tegenhanger van de G7, het verbond tussen de zeven grootste westerse industrieën. De term BRICS werd ooit bedacht door een econoom van Goldman Sachs om het groeipotentieel van deze vijf economieën te benadrukken. Sinds 1997 werden die – gemeten in dollars – inderdaad tienmaal zo groot, tegenover 2,5 keer voor de economieën van de G7.

Weerzin
Als die groei doorzet, haalt het BRICS-blok de G7-landen op economisch gebied op een gegeven moment in, aldus Knaap. “Het is de vraag wat dat precies betekent, maar het zegt in ieder geval iets over hun economische slagkracht. En daar wringt hem de schoen. Want de Chinese economie vormt 70 procent van het totale bbp van de BRICS, maar de economische groei in dat land valt de laatste tijd erg tegen. De VS daarentegen, dat 63 procent van het totale bbp van de G7 voor z’n rekening neemt, gaat het nu economisch voor de wind.”

Dan is er nog de vraag hoe hecht de samenwerking is tussen de BRICS. “Er wordt wel gezegd dat zij de toekomst hebben en misschien ooit een gezamenlijke munt krijgen, zoals de eurolanden. Maar dat gaat nooit gebeuren, alleen al omdat Beijing dat niet wil.” Wat de vijf landen wél bindt, is hun weerzin tegen instituties als het IMF, de Wereldbank en de Wereldhandelsorganisatie (WTO). “Dat zijn in principe internationale organisaties, maar die worden volgens veel landen door het Westen gedomineerd. Vooral China heeft de afgelopen jaren daarom min of meer concurrerende organisaties opgericht, zoals de China Development Bank en de Asian Infrastructure Investment Bank. Als gevolg daarvan zijn armere landen voor leningen niet meer alleen afhankelijk van het Westen.”

Bedreiging
In hoeverre vormen deze ontwikkelingen nu een bedreiging voor de grote rol van de dollar? Het in 1944 opgerichte systeem van Bretton Woods hield onder meer in dat de waarden van alle nationale valuta waren gekoppeld aan de dollar, die als enige munt inwisselbaar was voor een vaste hoeveelheid goud. Ook toen dat systeem in 1971 vastliep, behield de dollar zijn dominante rol. “De VS waren toen in alle opzichten het machtigste kapitalistische land, en kregen zo ook de belangrijkste valuta. Als je die eenmaal hebt, is het voor andere landen lastig je van die troon te stoten, onder meer door netwerkeffecten. Zo is de kans groot dat een plantage-eigenaar in Colombia en een fruithandelaar in Indonesië de Amerikaanse dollar gebruiken om een lading bananen af te rekenen.”

De Amerikanen hebben hierdoor een ‘exorbitant privilege’, zoals de Franse minister van Financiën Valéry Giscard d'Estaing het ooit noemde. Knaap: “Het kost hen immers vrijwel niets om jaarlijks miljarden dollars te drukken, terwijl andere landen producten, diensten of hun eigen valuta moeten leveren om aan die dollars te komen. De dollardominantie stelt de VS daarnaast in staat om als politieman van de wereld op te treden. Een bank die in dollars handelt, heeft namelijk al snel te maken met Amerikaanse toezichthouders. Daarmee zijn ze ook gebonden aan bijvoorbeeld een embargo tegen een Russische wapenhandelaar. Dat vormen de twee voornaamste redenen waarom zo nu en dan de vraag opspeelt – vooral buiten de westerse wereld – of de wereldwijde dominantie van de dollar nog wel van deze tijd is. Maar economisch gezien is het volstrekt verklaarbaar en zorgt het voor een stabiel financieel stelsel.”

Alternatief
Die dominantie valt ook niet zomaar op te heffen. “Daarvoor moet de VS niet langer het machtigste land ter wereld zijn, en dat kan nog wel even duren. Dan is er de vraag welke valuta de rol van de dollar over kan nemen. Zoals we hebben gezien, komt er geen BRICS-munt.” Het enige geloofwaardige alternatief is de Chinese renminbi, maar daar zitten nog wel wat haken en ogen aan. “Ten eerste lever je je als land dan uit aan Chinees toezicht, waar niet iedereen op zit te wachten. Ten tweede heeft de VS een enorm handelstekort (in dat geval is de import groter dan de export, red.), waardoor er jaarlijks miljarden dollars over de wereld stromen. China heeft daarentegen een enorm handelsoverschot, waardoor die munt minder circuleert onder buitenlandse handelaars.” Om de rol van hun munt te vergroten, richtten de Chinezen hun ontwikkelingsbanken op, vervolgt Knaap. “Dat gaat echter niet zo hard. Daarbij komt nog dat Amerikaanse dollars altijd vrij verhandelbaar zijn, terwijl China nog graag controle houdt en in het verleden de handel in zijn munt meermaals tijdelijk heeft stilgelegd. Dat is slecht voor het vertrouwen, al is het doel van Beijing wel om de handel in hun munt uiteindelijk helemaal vrij te geven. Maar het betekent wel dat er voorlopig nog geen alternatief bestaat voor de dollardominantie.”