APG’s hoofdeconoom Thijs Knaap schoof donderdag in alle vroegte aan bij het NPO Radio 1-programma Vroeg. Om daar zijn licht te schijnen over onder meer het huidige mondiale economische klimaat. Van de onrust in de bancaire sector tot het consumentenvertrouwen in Nederland.
Hij was op de fiets naar de studio gekomen, over de hei door de donkere nacht. Presentator Stephan Komduur van het NPO Radio 1 programma Vroeg maakt het niet vaak mee dat zijn gast op de tweewieler arriveert. Maar voor APG’s hoofdeconoom Thijs Knaap was het een goede manier om wakker te worden voor het programma dat van 5 tot 6 uur in de ochtend op de nationale nieuwszender wordt uitgezonden. En gelukkig woont hij niet ver van het mediapark in Hilversum.
Banken
Wat doet een hoofdeconoom zoal op een gewone donderdag, vroeg Stephan zich af. “Naar markt kijken, het nieuws volgen en nadenken” – en dan vooral dat laatste. Want er is altijd weer iets anders dat de aandacht vraagt, en waarvan begrepen moet worden hoe het in elkaar grijpt. Het nieuws dat de markten – en Knaap – de afgelopen weken bezig hield was de ineenstorting van verschillende banken: de Silicon Valley Bank in de VS, een aantal andere Amerikaanse banken en uiteindelijk ook het Europese Credit Suisse. “Het lijkt erop dat de rust voorlopig is weergekeerd”, aldus Knaap, die wel opmerkt dat het voorspellen van een nieuwe bankencrisis eigenlijk altijd onmogelijk is.
Hoewel er bij de gestrande banken veel verschillende dingen mis gingen, is er toch wel een rode draad te vinden in de gebeurtenissen. “De hoofdoorzaak is de stijgende rente, waarmee centrale banken de inflatie proberen te bedwingen”, aldus Knaap. De rente, “de sleutel tot alles wat er op financiële markten gebeurt”, zorgde voor beweging op de balans van alle banken. Op het moment dat die beweging verkeerd uitpakt, kunnen klanten nerveus worden en hun geld opnemen. En als voldoende klanten dat doen, komt elke bank in de problemen.
Inflatie
Dat de rente stijgt heeft alles te maken met de hoge inflatie, hier en in de VS. Daar ging een hele keten van gebeurtenissen aan vooraf. De heropening van onze economie na de coronapandemie, terwijl de aanvoer vanuit China nog moeilijk ging; de Russische inval in Oekraïne, die zorgde voor veel hogere energieprijzen. Nu het leven zoveel duurder geworden is, stijgen ook de lonen, waardoor het risico bestaat dat de inflatie blijvend hoog is. “Het is de belangrijkste taak van de centrale bank om die cyclus te breken”, aldus Knaap, “en daarvoor gebruiken ze de rente. Maar dat is best een grof instrument. En hoe sneller de rente stijgt, hoe groter de kans dat er partijen in de problemen komen. Zoals we de afgelopen weken zagen.”
Dat veel andere bedrijven ondertussen ook grote winsten schrijven, geeft sommige consumenten een slecht gevoel. “Best wel opmerkelijk dat bedrijven hun winsten opschroeven in een tijd dat het met de groei niet heel goed gaat” vindt ook Knaap. Uiteindelijk moet concurrentie tussen bedrijven ervoor zorgen dat ze niet straffeloos hun prijzen kunnen blijven verhogen, maar het valt hem op dat de economie de laatste jaren steeds meer gedomineerd wordt door grote bedrijven. Die hebben zoveel marktmacht dat prijsverhogingen soms onbestraft blijven. “Tijd voor een boycot?”, oppert de presentator. Waarschijnlijk niet, “meestal werkt het systeem minder luidruchtig” aldus Knaap.
ECB
“Wat zou jij doen als je op de stoel van Lagarde zou zitten?” wilde de presentator nog weten. Een gewetensvraag, want de taak van de ECB is op dit moment niet te benijden. De inflatie is te hoog, maar een straffe renteverhoging brengt ook het risico op financiële ongelukken met zich mee. “Rustig doorgaan met waar ze al mee bezig zijn” luidt het antwoord van Knaap, die verder memoreert dat de centrale bank zich vooral om de inflatie moet bekommeren. De taak om de nadelige gevolgen van dat beleid voor burgers te bestrijden valt dan toe aan de overheid.
Luisteraars die zich in het gesprek kunnen mengen, vragen zich onder meer af hoe het vertrouwen van de burgers erbij ligt, iets dat voor de economie van belang is. “Best wel goed”, aldus Knaap, “omdat veel zaken in Nederland goed geregeld zijn. Vertrouwen is ongrijpbaar, maar uiteindelijk hangt het toch samen met de manier waarop het land draait.”
Luister de hele uitzending hier.