Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: hoofdeconoom Thijs Knaap over de voor- en nadelen van een hoger belastingtarief voor grote vermogens, waartoe tijdens het World Economic Forum in Davos is opgeroepen. “Een hoger belastingtarief voor grote vermogens kan een probaat middel zijn om vermogensongelijkheid te verkleinen en economische groei te stimuleren.”
“End the age of extreme wealth. Tax the ultra rich.” De open brief van The Patriotic Millionaires, een groep van meer dan 200 Amerikaanse miljonairs, liet geen misverstand bestaan over de oplossing voor de wereldwijd groeiende kloof tussen arm en rijk. De groep wees erop dat de tien rijkste mannen ter wereld hun vermogen verdubbelden in de eerste twee jaar van de pandemie, terwijl 99 procent van de wereldbevolking zijn inkomen zag slinken. Hun voorstel: een progressieve vermogensbelasting wereldwijd – 2 procent voor vermogens boven 5 miljoen dollar, 3 procent voor vermogens boven 50 miljoen en 5 procent voor de mensen die meer dan een miljard dollar hebben vergaard.
Rijkdom geconcentreerd
Wat is het effect van meer belasting op grote vermogens? Is het voorstel van The Patriotic Millionaires economisch verstandig? In principe wel, zegt Knaap. En dat heeft een macro-economische en een politieke reden. “Ten eerste is het belangrijk om je af te vragen: wat doen mensen met hun geld? Degenen met grote vermogens blijken een groot deel van hun vermogen te sparen en te beleggen en geven daarvan dus maar een klein deel uit. Een onderzoek van de ECB onder Franse gezinnen laat zien dat dit effect optreedt vanaf een vermogen van 181.000 euro. Hoe meer rijkdom is geconcentreerd bij een kleine groep, hoe groter het risico dat een economische situatie ontstaat waarin te weinig wordt uitgegeven. In dat geval komt de economische groei in gevaar, omdat er een gebrek is aan vraag. Als je erin slaagt om de vermogensongelijkheid te verkleinen, kun je de economische groei dus stimuleren. Mensen met minder vermogen geven daarvan immers een relatief groot deel uit. Voor een meetbaar macro-economisch effect is dan wel een brede maatregel nodig. Als je alleen de allergrootste vermogens belast, zet dat niet genoeg zoden aan de dijk.”
Invloed te koop
Het tweede argument om grote vermogens hoger te belasten, schuilt volgens Knaap in het feit dat politieke invloed soms te koop is.
“Met name in de Verenigde Staten zijn mensen met een groot vermogen disproportioneel in staat om het politieke proces te beïnvloeden. Dat resulteert in overheidsbeleid waar de rijken in ieder geval niet mínder rijk van worden. En wat goed is voor een minderheid, is niet per definitie gunstig voor de meerderheid.”
Een hoger belastingtarief voor grote vermogens kan dus een probaat middel zijn om vermogensongelijkheid te verkleinen en economische groei te stimuleren. Maar er zijn wel een aantal kanttekeningen te plaatsen bij die fiscale aanpak, zegt Knaap.
Monaco
“Multimiljonairs gaan waarschijnlijk niet minder hard werken als je bij wijze van spreken hun laatste miljoen hoger belast. Maar ze gaan wel vaker proberen om dat vermogen te verhuizen naar Monaco, de Britse Maagdeneilanden of andere plekken waar de belastingdienst er niet aan kan komen. Overigens is dat inmiddels wel iets lastiger geworden. Dertig jaar geleden kon je nog met een koffer met geld naar Zwitserland en dan was dat vermogen onzichtbaar. Maar steeds meer van dat soort landen hebben zich wat dat betreft bekeerd. Mensen die hun vermogen willen verstoppen, moeten daar nu veel verder mee de hort op. De druk van de overheid wordt dus steeds groter, ook door de digitale mogelijkheden die tegenwoordig beschikbaar zijn om vermogen te volgen. Maar hoe hoger de belastingdruk, des te groter de prikkel om eronderuit te komen. Mensen zijn inventief en de echt grote vermogens beschikken altijd over een legertje fiscalisten dat ze helpt om dat vermogen fiscaal gezien zo gunstig mogelijk onder te brengen.”
Miljardenvermogens
Al met al is een progressief belastingtarief voor heel grote vermogens in economisch opzicht dus een goed idee?
“Ja, maar het zet alleen zoden aan de dijk als dat tarief niet alleen voor miljardenvermogens gehanteerd wordt, maar ook voor de groep daaronder. Bovendien, als je dit wil moet het zoveel mogelijk wereldwijd gebeuren, omdat vermogen altijd een weg vindt naar de plaats met de gunstigste voorwaarden. Het lijkt er in ieder geval op dat we steeds meer de kant opgaan van wereldwijd uniforme tarieven. Dat geldt ook voor Nederland. In de standpunten van bijna elke politieke partij komt terug dat de belastingopbrengsten verhoogd moeten worden. En die zijn het hoogst als de mogelijkheden om vermogen te verplaatsen naar belastingparadijzen beperkt zijn.”