Spat de cryptomarkt als een zeepbel uit elkaar?

Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: Portfolio Manager Jean-Paul Koopmans over de vraag of het omvallen van cryptovalutabeurs FTX het begin van het einde is van de cryptomunt. “Het systeem achter cryptovaluta is heel robuust.”

Vorige week ging FTX ten onder. Dat deze zogeheten cryptobeurs faillissement moest aanvragen, deed de cryptowereld op z’n grondvesten schudden. Wat zegt dit debacle over de betrouwbaarheid van cryptomunten als beleggingsobject voor (grote) beleggers? En over de toekomst van crypto’s in het algemeen?

Hoewel institutionele asset managers als Fidelity en BlackRock kansen zien in het gebruik van de blockchain, blijft APG stellig in het afwijzen ervan. Redenen hiervoor zijn dat crypto's geen kasstroom opleveren, anders dan bijvoorbeeld aandelen, of bescherming bieden tegen inflatie, zoals goud. Verder speelt voor APG mee dat cryptomunten niet worden ondersteund door centrale banken, toezichthouders er geen voorstander van zijn en de betrouwbaarheid van tegenpartijen die niet op blockchain opereren een punt van zorg is. Krijgt de pensioenbelegger met de val van FTX zijn gelijk of ligt dat gecompliceerder?

Jean-Paul: “Op dit moment is beleggen in cryptomunten nog redelijk “wild west”. De bescherming van de belegger is namelijk niet goed verankerd in regelgeving en er is weinig overzicht van toezichthouders. Daarom zijn er te veel spelers in deze markt die als enig doel hebben om snel rijk te worden zonder zich aan traditionele regels te houden. In mijn optiek is het momenteel niet verantwoord voor een pensioenbelegger om te investeren in deze markt.”

Investeringsvehikel
Even terug naar FTX. Wat gebeurde daar nu precies? De cryptobeurs gebruikte de cryptovaluta van haar klanten voor het investeringsvehikel van FTX, Alameda Research, legt Koopmans uit. Dat wrong met de belofte die cryptobeurzen doen dat ze voor elke munt die een klant stort, er ook één daadwerkelijk vasthouden en dat door accountants laten controleren. “Bij FTX bleek er sprake van fraude te zijn, want ze hadden niet voor elke gestorte munt ook één munt op voorraad. In plaats daarvan compenseerden ze de verliezen die ze met Alameda Research leden met geld van klanten op hun cryptobeurs. Dat gaat goed zolang die klanten hun geld niet opeisen.”

Daar bovenop ontstond nog een probleem. FTX creëerde een eigen munt, de FTT en verkocht een deel daarvan aan derde partijen. Het ging mis toen Binance, ’s werelds grootste cryptobeurs en bezitter van een groot deel van de FTT-voorraad, besloot haar deel te verkopen. “Wat er toen gebeurde was iets dat je een exchange run kunt noemen. Iedereen probeerde snel z’n cryptomunten bij FTX weg te halen. Maar omdat FTX niet genoeg cryptomunten in voorraad had - die waren immers uitgeleend aan hun investeringsvehikel - lieten ze klanten hun cryptomunten niet langer opnemen. Wat heb je aan je spaargeld als een bank zegt: ‘je kunt het niet opnemen’. Dan is die bank eigenlijk failliet. En dat is dus het geval bij FTX.’”

Terug naar de basis
Volgens Koopmans ligt de oorzaak van de ondergang van FTX bij het feit dat er werd vertrouwd op een gecentraliseerde beurs. “Zo’n beurs is erg gebruiksvriendelijk, want je kunt er met je creditcard bitcoins of ethereum kopen. Maar eigenlijk is dit niet echt werken met de blockchain. Het is zelfs het tegenovergestelde van wat ooit de bedoeling was van cryptomunten. Dat was namelijk een volledig transparant systeem waarin iedereen alleen toegang heeft tot zijn eigen crypto’s, precies kan zien hoeveel munten er worden gemaakt en er geen bank is die extra geld kan bijdrukken en meer geld kan uitgeven dan ze eigenlijk bezit. Want dat is hier gebeurd.”  

Naast het feit dat het een vervelende gebeurtenis is voor iedereen die z’n geld is kwijtgeraakt, kan het debacle bij FTX ook tot een cleansing leiden. “Waar de val van Lehman Brothers erin resulteerde dat een hele reeks vreemde financiële constructies en producten niet meer terugkwamen na de financiële crisis van 2007-2008, kan de val van FTX tot gevolg hebben dat het systeem van cryptovaluta weer terug naar de basis gaat.” Dat betekent onder meer dat het handelen gebeurt via een decentralized exchange, zoals Uniswap. Dat is in principe niets anders dan het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van cryptovaluta’s op de blockchain, zonder een cryptobeurs als tussenpersoon.

Robuust
Koopmans juicht meer toezicht op de handel in cryptovaluta toe, zeker voor dat deel dat via gecentraliseerde beurzen gaat. “Dat is de speeltuin voor beginners in crypto. Dat men daar koersrisico loopt is normaal, maar nu weten we dat ook nog het risico bestaat dat zo’n speeltuin wordt beheerd door een fraudeur. Dan kun je maar beter een overheidsinstantie achter de hand hebben die controleert of zo’n beurs wel alle munten op voorraad heeft voor het geval mensen massaal hun tegoed willen opnemen.”

Cryptovaluta zullen door de affaire bij FTX minder populair worden, verwacht Koopmans. Toch zijn zorgen over de toekomst van cryptovaluta volgens hem onterecht. “Dit is absoluut niet de doodsteek, het systeem erachter zal blijven werken. Een bitcoin of ethereum kan ook niet failliet gaan omdat het geen organisaties zijn. Er hoeft maar één server op de hele wereld het gebruik van cryptomunten te faciliteren en iedereen kan het gebruiken.”

Hij wijst erop dat cryptovaluta al meerdere crises hebben doorstaan. Zo gingen de koersen van cryptomunten in 2018 met 80 tot 90 procent in een rechte lijn omlaag. “Maar ik denk dat het systeem inherent heel robuust is”, aldus Koopmans. “Het is ook niet voor niets dat grote beleggers zoals BlackRock en Fidelity het willen gaan aanbieden aan hun klanten. Ik hoop wel dat ze dat op een gedecentraliseerde manier doen. Dat is wellicht wat vreemd voor een bank, maar zo garanderen ze wel dat hun klanten alleen koersrisico lopen en er geen kans is op fraude zoals bij FTX heeft plaatsgevonden.”