Allemaal meedenken over duurzaam digitaliseren

Digitalisering kan bijdragen aan een duurzame wereld. Denk aan online werken, met minder woon-werkverkeer en een dalende CO2-uitstoot als gevolg. Maar de inzet van robots, kunstmatige intelligentie en online diensten heeft ook zijn schaduwzijden, zoals banenverlies of energieslurpende datacenters. Duurzame digitalisering is mogelijk, maar alleen als overheid, bedrijven en (pensioen)investeerders samen optrekken.

Dit was de conclusie van een online evenement van ABP en APG, getiteld ‘Werk maken van beleggen in SDG’s: duurzame digitalisering’. Digitale technologie eist een steeds belangrijkere plaats op in de beleggingen die APG voor zijn pensioenfondsklanten doet. Niet in de laatste plaats omdat digitale oplossingen kunnen helpen bij de grote uitdagingen waarmee mens en milieu voor staan, zoals klimaatverandering, of de Covid-19-pandemie.

Schaduwzijden

Maar er is een andere kant van de medaille. Robotisering gaat gepaard met banenverlies en de noodzaak van omscholing. Datacenters slurpen energie – naar verwachting nemen ze binnen 20 jaar 80% van de wereldwijde energiebehoefte voor hun rekening. De grondstoffen voor computers, chips en andere hardware worden vaak onder moeilijke omstandigheden gewonnen. Zo komt de helft van alle kobalt, een onmisbare grondstof voor batterijen en accu’s voor elektrische auto’s, uit de Democratische Republiek Congo. In dat land komen veel mensenrechtenschendingen en kinderarbeid voor. Dichter bij huis roept de machtspositie van grote platforms als Facebook, Twitter en Google vragen op over dataprivacy.

In 1986 richtte de Nederlandse regering al een instituut op dat de impact van technologie op ons leven moest onderzoeken: het Rathenau Instituut. Deze instelling doet onder andere onderzoek naar hoe je met behulp van digitale technologie vraag en aanbod van energie op elkaar af kunt stemmen. Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut: “Energie uit bronnen als wind, water, warmtekracht wordt lokaal opgewekt. Wij willen uitzoeken hoe je dit aanbod zo goed mogelijk afstemt op de vraag van mensen en bedrijven, met zo min mogelijk verspilling.”

Zeggenschap over je eigen energie

Grote platformbedrijven in de Verenigde Staten en China meten nu al de energiebehoeften van mensen via hun thermostaat. Zo kunnen ze voorspellen wanneer de vraag naar energie een piek bereikt en hierop inspelen. “Handig,” zegt Peters, “maar je wil niet dat grote bedrijven of andere landen bepalen wanneer de toevoer van energie in Nederland wordt aan- of uitgezet. Dit betekent dat je niet alleen in de grote technologiebedrijven zou moeten investeren, maar ook in kleinere, innovatieve bedrijven in Nederland of Europa. En met ze in gesprek gaan over zeggenschap.”

Maurice van Tilburg kent dit soort start-ups. Hij is directeur bij Techleap.nl, een belangenorganisatie voor Nederlandse start-ups. “Een van die start-ups heeft bijvoorbeeld een slimme tool ontworpen waarmee veel energie kan worden bespaard,” vertelt Van Tilburg. “Met behulp van hun software, die gebruik maakt van onder andere kunstmatige intelligentie, kun je beter plannen en daardoor het energieverbruik in de logistiek drastisch omlaag brengen.”

Alle hens aan dek

Digitaliseren op een manier die bijdraagt aan duurzaamheid is een complex vraagstuk, waar niet één oplossing voor bestaat. “Samenwerking is cruciaal,” zegt Van Tilburg. “Zo is het voor bedrijven nu nog vaak het goedkoopst om goederen die ze niet meer gebruiken, weg te gooien. Circulair ondernemen moet lonen en digitalisering kan hierbij een rol spelen. De overheid kan bijvoorbeeld de kosten van afvalverwerking inprijzen. Maar er is ook een belangrijke rol voor pensioenbeleggers als APG en zijn pensioenfondsklanten. Investeerders met een lange adem, die met een bedrijf meedenken. Hierbij is internationale samenwerking essentieel, zodat we niet allemaal afzonderlijk het wiel uitvinden.”

“ABP zet al stappen met beleggingen in start-ups via het ABP Nederlands Energietransitiefonds (ANET) en Inkef,” zegt ABP-bestuursvoorzitter Corien Wortmann. “Maar we willen meer doen. Ik roep de overheid op om meer mogelijkheden te scheppen voor publiek-private samenwerkingen, zodat overheid en (pensioen)beleggers hun geld en deskundigheid kunnen bundelen om duurzame digitalisering mogelijk te maken.”