Of het nu met Sinterklaas of kerst is, voor velen is december de cadeaumaand. Wat je krijgt, weet je meestal niet. En dat brengt me op de vraag: wat is nou de waarde van verrassingen? Is meer weten beter?
Economen verwijzen in deze maand nog wel eens naar het ‘welvaartsverlies’ van cadeautjes geven. Dit verlies ontstaat als cadeaus niet aansluiten op de voorkeuren van de ontvanger. Als je geld had gegeven, dan had hij of zij iets leukers kunnen kopen. En dan was die persoon dus beter af geweest. Dertig jaar terug heeft een econoom eens uitgezocht dat van alle miljarden die aan kerstcadeautjes opgaan, tot een derde eigenlijk weggegooid geld is.
Het is een informatieprobleem. We kunnen nu eenmaal niet in elkaars hoofd kijken. Bij sommige mensen lukt het iets beter. Zo weten we bij cadeaus aan onze wederhelften het welvaartsverlies tot 10 procent te beperken.
Bij beleggen kan onvolledige informatie juist lonend zijn. Ga maar na. Bij een staatsobligatie van een kredietwaardig land heb je alle informatie. De zekerheid van de beloofde kasstromen tot het einde van de looptijd is groot. Maar het verwachte rendement is laag. Bij aandelen is de looptijd in principe oneindig en zijn zowel de dividenden als de koersbewegingen onzeker. Gemiddeld word je daarvoor op de lange termijn wel beloond. Juist door niet te weten wat je krijgt kun je een risicopremie verdienen.
Meer informatie is ook niet altijd beter. Beleggers in een index-tracker – maar ook pensioendeelnemers – zullen in veel gevallen hun ‘pakje’ niet openmaken. Het gaat erom dat ze een goed gespreide portefeuille hebben. Niet om hoeveel procent Ahold, Apple of Alphabet er nu precies in hun mandje zit.
Meer informatie is vaak handig. Maar een voordeel neemt soms zijn lelijke broertje mee. Stel dat de dokter een test heeft die met grote zekerheid je sterfdatum kan voorspellen. Dat is natuurlijk superhandig als je in eigen beheer een individueel pensioen opbouwt. Je weet precies hoeveel geld je hoelang opzij moet leggen. Dan betaal je nooit te veel. Toch vermoed ik dat die test weinig aftrek zou vinden. Het is, zeg maar, een beetje ongezellig.
Terug naar dat welvaartsverlies. Als iedereen zijn eigen cadeau koopt, dan is dat een superefficiënte economenoplossing. Maar ook hier geldt: het is niet zo gezellig. Misschien moeilijker om in geld uit te drukken, maar de verrassing zelf is ook wat waard. En de onderstreping van de relatie tussen gever en ontvanger.
Weten wat je krijgt, is nu eenmaal niet het leven. Zoals John Lennon zijn zoon Sean toezong: ‘Life is what happens to you while you’re busy making other plans’.
En nu we toch in Top-2000 sferen zijn, kunnen we ook de Stones aanhalen: ‘You can’t always get what you want. But if you try sometime you'll find you get what you need’.
Charles Kalshoven is macro-econoom en senior strateeg bij APG