“Ga weg van stemmingmakerij, het draait om de feiten”

De Wet toekomst pensioenen trad ruim twee jaar geleden in werking. In die korte tijd is het pensioendebat flink opgelaaid. De bevlogen pensioenexpert en -econoom Anne Laning pakt hierin zijn rol. Hij roept de sector op hetzelfde te doen. “Ga in gesprek.”

De pensioensector kent veel stakeholders. Van sociale partners, uitvoerders en de politiek tot toezichthouders. Wat is hun specifieke rol, hoe kijken zij aan tegen de sector, hoe zien zij én spelen zij in op het vernieuwde stelsel? In de rubriek Krachtenveld doen de partijen hun verhaal.

Laning ziet het als zijn missie om misverstanden en onwaarheden over pensioenen te weerleggen, vooral via LinkedIn. Zijn aanpak is inhoudelijk en analytisch. Hij rekent scenario’s door, deelt inzichten en probeert via toegankelijk taalgebruik het bredere publiek te bereiken.

Ben jij daarmee de luis in de pels van criticasters?
“Zo zie ik mijzelf niet. Ik duid, weerleg feitelijke onjuistheden en stel kritische vragen. Niet meer, niet minder. En begrijp mij niet verkeerd, iedereen mag een mening hebben. Maar de juiste feiten moeten daarbij wel worden verteld. Er zijn namelijk ook mensen die misbruik maken van de zorgen die er leven bij deelnemers als het gaat om de invoering van het vernieuwde stelsel. Dat vind ik niet correct, en dat deel ik vervolgens onderbouwd met mijn volgers op onder meer LinkedIn.”

Komt dat aan?
“Bij sommige mensen wel, bij anderen niet. De discussie gaat over ratio, maar ik ontdek dat mensen die in de weerstand zitten, niet met ratio zijn te overtuigen. Het lijkt over ratio te gaan, maar de emotie is doorslaggevend. Daar moeten we als sector iets mee. Op de platformen waarop ik mijn meningen op een rationele manier deel, is dat lastig. Maar fondsen kunnen daarin wel een rol spelen. Nodig mensen uit voor een gesprek. Wat zit je dwars? Wat zijn de zorgen? Zolang er emotie in het spel is, blokkeert dit de ratio. Dus die emotie moet er eerst uit.”

Ervaar jij voldoende steun in die missie?
“Nee. De sector mengt zich te weinig in het publieke debat. Een gemiste kans, we doen onszelf daarmee tekort. Er is namelijk best wel wat kritiek te horen en te lezen. Bovendien wordt er veel misinformatie gedeeld. De sector is echter niet gewend om veel te communiceren. Er zijn jaren geweest dat we alleen één keer per jaar het Uniform Pensioenoverzicht (UPO) verstuurden. Toch verdient de huidige tijd een andere kijk. Beschouw de deelnemer nou eens als een klant die goed, gedegen en accuraat wil worden geïnformeerd. Ontwikkel een app waar je 24/7 je pensioenoverzicht kunt inzien. En creëer een serieuze storyline, waarin moeilijke en ingewikkelde termen worden vermeden. Denk en communiceer niet in instrumenten, maar ga na wat je echt moet vertellen.”

Wat maakt het zo lastig om pensioenhervormingen goed uit te leggen aan het brede publiek?
“We hebben het te moeilijk gemaakt. Het is de prijs van de beste bedoelingen, zeg ik weleens. Een individueel DC-product is heel makkelijk uit te leggen; je hebt dit potje, dat wordt belegd en die beleggingen bepalen wat je ervoor kunt kopen. Maar wij zeggen; aan een individueel DC-product kleven risico’s, daarom gaan we risicomanagement toepassen. We hebben bijvoorbeeld een solidariteitsreserve om tegenvallers op te vangen. Dan wordt het al moeilijk voor deelnemers. Het is allemaal vanuit de beste bedoelingen, en risicomanagement maakt het product ook beter, maar begrijpelijker wordt het er niet van. Daarnaast hadden we ook altijd een verhaal uit te leggen. Er is helaas terecht jarenlang niet geïndexeerd, maar we hebben dat nooit goed uitgelegd. Wij zijn te instrumenteel bezig geweest. We hadden ook gewoon kunnen zeggen dat we fouten hebben gemaakt.”

Wat moet er anders?
“Als een beursgenoteerd bedrijf jaarcijfers presenteert, dan zie je een trotse CEO die uitstraalt: ik sta achter dit verhaal. Maar welke pensioenfondsbestuurder vertelt trots over de jaarcijfers? Ik ken er maar een paar. Ik snap ook wel dat de boodschap soms lastig is. Maar ga die niet uit de weg. Of probeer hem niet te verbloemen. In het vernieuwde stelsel heb je geen dekkingsgraad. Als het rendement positief is, maar de rente is gedaald, dan kan de uitkering toch naar beneden gaan. We moeten dus goed oefenen hoe we dat verhaal gaan vertellen.”

Hoe kan het dat Nederlanders zo ongeïnteresseerd zijn in pensioenen en pensioenhervormingen?
“Simpel, er ontbreekt handelingsperspectief. De werkgever regelt het, als werknemer kun je weinig doen. Dat helpt natuurlijk niet. We zijn daardoor collectief lui geworden.”

Waar moet het, als het over pensioenen gaat, over vijf jaar over gepraat worden op verjaardagsfeestjes?
“Er wordt vaak negatief gesproken over pensioenen. Lange tijd ging het bijvoorbeeld over de woekerpolissen. Ik zou het mooi vinden als dat verandert en men de persoonlijke pensioenvermogens en de verwachte uitkeringen met elkaar gaat vergelijken. Hoe heeft jouw fonds gepresteerd het afgelopen jaar? En wat heeft dit gedaan met jouw pensioenvermogen en (verwachte) uitkering?”

Wat moeten mensen onthouden van jouw bijdrages?
“De feiten. Weg van de stemmingmakerij, het draait om de feiten.”