Particuliere beleggers kwamen onlangs via het sociale netwerk Reddit in actie tegen shortselling: speculeren op koersdalingen. Het gebeurt al eeuwen, maar past het ook nog in deze tijd? Beleggingsexpert Patrick Bronger van APG maakt de balans op.
Een brug in zeventiende-eeuws Amsterdam: een clubje mannen (vrouwen mochten niet in aandelen handelen) heeft zich verzameld rond Isaac le Maire, een rijke koopman en medeoprichter van de Vereenigde Oostindische Compagnie, de eerste multinational ter wereld én het eerste bedrijf dat aandelen uitgeeft. Le Maire is na een ruzie uit de VOC gegooid en zint op wraak en een manier om zijn 22 (!) kinderen te voeden.
Shortselling avant la lettre
Op die brug verkoopt Le Maire de omstanders aandelen-VOC, waarbij de prijs via handjeklap wordt bepaald (de effectenbeurs ontstaat pas een paar jaar later). Het gaat om zogenoemde termijncontracten: Le Maire moet de aandelen op een later moment leveren tegen de overeengekomen prijs. Als de koers in de tussentijd daalt, maakt hij winst. Shortselling avant la lettre. Dat mag gewoon. Maar wat doet Le Maire: hij praat de koers omlaag door valse geruchten te verspreiden, bijvoorbeeld dat er een VOC-schip bij Kaap de Goede Hoop gezonken zou zijn. En dat mag níet. De koers van de VOC-aandelen begint inderdaad te dalen.
Reddit-rebellie
Fast forward naar de 21e eeuw. Particuliere beleggers kopen eind januari massaal aandelen van GameStop, een Amerikaanse winkelketen voor videospelletjes, aangemoedigd door internetforum Reddit. De beurskoers loopt razendsnel op, waardoor de shortsellers - die juist hadden ingezet op een koersdaling van het slechtlopende bedrijf - miljarden dollars verliezen. Daar was het de Reddit-aanhang precies om te doen: ze manipuleerden de aandelenmarkt om een vuist maken tegen het in hun ogen verwerpelijke grootkapitaal: hedgefondsen, die zich oneigenlijk zouden verrijken met hun gespeculeer op dalende koersen.
Hebben de Reddit-rebellen gelijk, of heeft shortselling ook voordelen op de aandelenmarkt? Wat merkt de pensioendeelnemer daarvan? En: wat ís shortselling nu eigenlijk precies? We vroegen het Patrick Bronger, Expert Portfolio Manager Hedge Funds & Alternative Alpha bij APG Asset Management. Hieronder zijn uitleg.
Een lesje shortselling
Shortsellers doen eigenlijk precies wat Le Maire deed, maar dan in het groot. Ze speculeren erop dat de koers van aandelen (of obligaties, of grondstoffen, zoals goud en zilver) zal dalen. Waarom? “Omdat ze denken dat die aandelen te hoog gewaardeerd zijn op de beurs”, aldus Bronger. “Als het bedrijf in werkelijkheid minder goed presteert, zal de koers op een gegeven moment naar beneden gaan. Shortsellers nemen daar een voorschotje op.” Hedgefondsen doen ook aan shortselling om het risico af te dekken van beleggingen waarmee ze juist speculeren op een koersstijging (‘long gaan’). “Als die koerssprong uitblijft, verdienen ze in elk geval aan de short-aandelen.”
Hoe werkt het precies?
Shortsellers lenen effecten – bijvoorbeeld aandelen – tegen een vergoeding van brokers, pensioenfondsen of verzekeraars. “APG leent trouwens principieel géén aandelen of andere effecten uit”, benadrukt Bronger. De shortsellers verkopen de geleende aandelen tegen de dan geldende beurskoers direct door aan een andere belegger. Die kan die aandelen op zijn beurt ook weer uitlenen aan een andere shortseller. Zo kunnen dezelfde aandelen gebruikt worden voor het innemen van shortposities. Vergelijk het met e-tickets voor een popconcert: je kunt ze net zo vaak doorverkopen als je wilt. Alleen geven die e-tickets slechts één persoon toegang, bij shortselling kunnen de aandelen meerdere keren gebruikt worden door verschillende partijen.
Op een afgesproken moment kopen de shortsellers de aandelen weer terug om ze aan de geleende partij te retourneren, legt Bronger uit: “Als de koers ondertussen is gedaald, betalen ze een lagere prijs en maken ze winst. Maar als de koers inmiddels is gestegen, moeten ze een hogere prijs betalen en lijden ze verlies.”
Is er een ‘noodknop’?
De winsten, maar ook de verliezen kunnen enorm oplopen, zoals het miljardenverlies van de hedgefondsen bij de GameStop-aandelen laat zien. Als de verliezen te groot worden, drukken hedgefondsen soms op een soort killswitch, een noodknop, vertelt Bronger: “Ze gaan dan snel veel aandelen kopen, in een poging om het verlies op hun shortposities te compenseren of zoveel mogelijk te beperken. Vaak is de tijdsdruk echter groot en slaan meerdere partijen tegelijkertijd aan het kopen, wat de aandelenprijs enorm opdrijft.” Dat wordt een short squeeze genoemd. In het geval van GameStop legden brokers – ook Nederlandse – de aandelenhandel stil om te hoge pieken te voorkomen.
Hebben de criticasters een punt?
De Reddit-actie is een weerspiegeling van de sociale ongelijkheid in de (Amerikaanse) samenleving en legt de onvrede en boosheid daarover bloot. Ook de coronacrisis speelt een rol: mensen hebben veel spaargeld en brengen veel tijd thuis door. Nu funshoppen niet meer kan, gaat een deel funbeleggen. Los daarvan, is een deel van de kritiek van de Redditters terecht, aldus Bronger. Daarbij is het volgens hem belangrijk om niet alle shortsellers over één kam te scheren en het kaf van het koren te scheiden.
Het kaf, dat zijn zeg maar de Isaac le Maire’s van deze tijd. “Ook in de 21e eeuw zijn er shortsellers die valse geruchten verspreiden en via sociale media gaat dat een stuk sneller dan op een brug of in koffiehuizen”, lacht Bronger. Al kunnen de bedrijven in kwestie die geruchten net zo snel proberen te ontzenuwen via Twitter, terwijl vroeger pas na zo’n anderhalf jaar bleek of een schip was vergaan of juist met rijke lading terugkeerde.
Sommige shortsellers slaan bovendien een agressieve toon aan naar het management van bedrijven die ze op het oog hebben. Een ander punt van kritiek is dat shortsellers verdienen aan bedrijven die het toch al zwaar hebben en die bedrijven ook nog eens sneller de afgrond induwen. Speculeren op een dalende koerskoers wordt dan een soort selffulfilling prophecy. Bovendien is de markt voor shortselling ondoorzichtig door het onderlinge lenen en doorverkopen van aandelen.
Zijn er ook argumenten vóór shortselling?
Ja, die zijn er zeker, stelt Bronger. Daarvoor moeten we kijken naar het koren: dat zijn de shortsellers die diepgaand onderzoek doen naar bedrijven. “Zo kunnen ze vroegtijdig verschillen signaleren tussen de beurswaardering en de werkelijke prestaties van het bedrijf, of zelfs fraude of andere misstanden op het spoor komen.”
Bronger noemt als voorbeeld het Amerikaanse energieconcern Enron, dat in 2001 omviel door een boekhoudschandaal: “Niemand had door dat topmensen van Enron zakelijke transacties met het eigen bedrijf deden, behalve een analist van de huisbankier. Enron eiste dat de bank de kritische analist zou ontslaan, waarna deze overstapte naar een shortseller en de affaire wereldkundig maakte.” Hetzelfde geldt voor Lehman Brothers: het faillissement van de zakenbank markeerde het begin van de kredietcrisis in 2008. Drie maanden eerder had een hedgefondsbeheerder al gewaarschuwd voor de zwakke financiële positie van de bank en onregelmatigheden in de boekhouding. Een recent voorbeeld is betaalbedrijf Wirecard, jarenlang het kroonjuweel van de Duitse techbedrijven. De Duitse toezichthouder kondigde een verbod af op shortselling bij Wirecard, tot de zogenaamde ‘geruchten’ over gesjoemel met cijfers waar bleken. Er kwam een enorm boekhoudschandaal aan het licht en het bedrijf ging failliet.
Shortsellers hebben dus wel degelijk een functie, stelt Bronger: ze kunnen ervoor zorgen dat de beurskoers een betere afspiegeling vormt van de werkelijke waarde van effecten én tijdig waarschuwen voor problemen bij beursgenoteerde bedrijven. “En dat is waardevolle informatie voor beleggers, zowel particulier als professioneel.”
Doet APG aan shortselling?
APG investeert een klein deel van het belegd vermogen in hedgefondsen, die dat soms via shortselling beleggen. “Als APG voor hedgefondsen kiest, doen we dat puur en alleen vanwege hun kennis en ervaring in gespecialiseerde beleggingen”, licht Bronger toe. Het gaat in totaal om zo’n 22 miljard euro. Dat lijkt veel geld, maar in verhouding tot het totale vermogen van 573 miljard euro is het nog geen 4%. Bronger: “Dat past in ons beleid om in verschillende categorieën te beleggen, om zo het risico zo goed mogelijk te spreiden. Bovendien doen we niet aan shortselling met het pensioengeld dat onze teams zelf beleggen. En APG leent uit principe dus ook geen aandelen uit aan shortsellers.”
Voor de zekerheid is er na de publiciteit rond Reddit en GameStop een stress-test gedaan, maar APG bleek hierdoor niet of nauwelijks geraakt te worden in de beleggingsportefeuille. “We hebben ook opnieuw stilgestaan bij de ethische aspecten van shortselling”, vertelt Bronger. “APG is tenslotte een langetermijnbelegger, die zich verantwoord wil opstellen. Maar shortselling kan daar juist ook bij hélpen.”
De waardevolle expertise en informatie van hedgefondsen kan het rendement op de beleggingsportefeuille vergroten en de risico’s juist verkleinen, doordat slechte prestaties en problemen bij bedrijven tijdig aan het licht komen. Bovendien stellen shortsellers soms ook onwenselijk gedrag aan de kaak: hoe ondernemingen worden bestuurd, of hoe ze omgaan met hun mensen en het milieu. “Daar kan APG als grote belegger die bedrijven dan weer op aanspreken”, aldus Bronger.
APG wil wel verantwoord omgaan met shortselling. Dat betekent dat de pensioenbeleggers geen enorme shortposities opbouwen, maar - zoals gezegd - gespreid beleggen. Ook wordt er kritisch gekeken naar samenwerkingsverbanden: niet met activistische hedgefondsen met een kortetermijnfocus en niet met shortsellers die misleidende marktinformatie verspreiden. Dus niet met de Le Maire’s van deze wereld. “Onze eigen beleggingsteams houden ook de sociale media nauw in de gaten voor nieuwe Reddit-rally’s, om daar snel op in te spelen”, besluit Bronger.
In 30 jaar 1,5 miljoen verloren
Hoe liep het eigenlijk af met Isaac le Maire? De VOC wist gedaan te krijgen dat de overheid een gedeeltelijk verbod op shortselling afkondigde, waarna de koers weer steeg. Le Maire en zijn kompanen zouden daardoor een bedrag hebben verloren met de huidige waarde van tien tot twintig miljoen dollar. Isaac stierf in 1624, rond de 65 jaar oud. Op zijn graf staat geschreven ‘dat hy in 30 jaren tyts (behoudens eer) overloren [verloren] heit over de 15 00000 guldens’, oftewel zo’n anderhalf miljoen.
De informatie over Isaac le Maire is gebaseerd op een interview op de Amerikaanse radiozender Planet Money met Lodewijk Petram, historicus, econoom en auteur van het boek De bakermat van de beurs.