Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: Alwin Oerlemans (Hoofd product management bij APG Asset Management), over de vraag of het een goed idee is om werknemers tijdelijk de mogelijkheid te geven om minder pensioenpremie in te leggen. Zodat ze in deze tijd waarin alles duurder is geworden, met dat geld hun rekeningen kunnen betalen.
Veel Nederlanders voelen de torenhoge inflatie als gevolg van met name de gestegen energieprijzen, flink in de beurs. Inmiddels heeft de overheid weliswaar miljarden uitgetrokken om de effecten daarvan voor burgers te verzachten, maar het is niet mogelijk om de achteruitgang in koopkracht helemaal te compenseren. Dit is vooral voor huishoudens met een laag of modaal inkomen en een minder duurzaam huis een enorm probleem. Vakbonden zien de lonen dan ook graag zodanig sterk stijgen dat er wel sprake is van volledige compensatie. Omdat daarmee het risico ontstaat dat Nederland – zoals in de jaren ’70 – in een loon-prijsspiraal belandt, wordt er hier en daar voor gepleit om werknemers tijdelijk de mogelijkheid te geven minder pensioenpremie in te leggen – zodat ze met dat geld nu hun rekeningen kunnen betalen. Is dat een goed idee?
Kortzichtig
Nee, zegt Oerlemans. Ten eerste omdat je mensen daarmee in de toekomst in de financiële problemen kunt brengen.
“Vanuit de gedragseconomie weten we dat mensen geld nu hoger waarderen dan geld later. Als je werknemers de mogelijkheid geeft om tijdelijk minder pensioenpremie in te leggen, gaat dat ten koste van hun pensioenopbouw. Om te zien dat dat een kortzichtig idee is, hoef je bijvoorbeeld maar naar Chili te kijken. Toen de economie daar tijdens de coronacrisis stilviel, kregen Chilenen de mogelijkheid vroegtijdig pensioengeld op te nemen. Daardoor zijn de pensioenpotten in Chili ernstig geslonken. In plaats daarvan had de overheid beter de zwakkeren kunnen helpen. Want het waren vooral de kleine pensioenpotten die door eenmalige opnames werden opgemaakt. Niet voor niets wordt in de onlangs uitgekomen Mercer CFA Institute Global Pension Index 2022 gewaarschuwd voor het vroegtijdig opnemen van pensioengeld.”
Sigaar uit eigen doos
De mogelijkheid om tijdelijk minder premie in te leggen is nu volgens Oerlemans óók geen goed idee omdat het voor werknemers een sigaar uit eigen doos is. En daar is het nu niet het moment voor.
“Omdat minder premie-inleg resulteert in een lagere pensioenopbouw – en dus minder pensioen – betalen werknemers die koopkrachtcompensatie in dat geval dus zelf. Alleen doen ze dat niet nu maar in de toekomst. Maar mensen zouden nu een hoger loon moeten krijgen, geen sigaar uit eigen doos. Want de winsten van bedrijven zijn de afgelopen jaren wel gestegen, terwijl dat voor de lonen van werknemers veel minder gold. Vakbonden maken zich dus terecht sterk voor hogere lonen. Hiermee krijgen werknemers een fair deel van de toegevoegde waarde. De verhouding loon-winst kan zo verschuiven.”
Nederland exportland
Die hogere lonen zijn geen overbodige luxe, want van de hoge inflatie zijn we voorlopig nog niet af, verwacht Oerlemans.
“Ook vóór de oorlog in Oekraïne was de inflatie al aan het oplopen, als gevolg van verstoringen in productieketens door corona. De invasie door Rusland leidde vervolgens tot een scherpe stijging van grondstoffenprijzen en energieprijzen in het bijzonder. De inflatie zal voorlopig dus aanhouden, zeker bij een voortgaande oorlog.”
Oerlemans wil er niet aan dat een exportland als Nederland zichzelf met hogere lonen uit de markt prijst.
Australië
“Die vrees lijkt me overdreven. Door de krapte op de arbeidsmarkt is er rúimte voor hogere lonen. Die zijn ook goed voor het arbeidsaanbod, omdat werken dan meer loont. In Australië groeide de pensioenopbouw juist bij een dreigende loon-prijs spiraal. Daar is het pensioenstelsel begonnen in de jaren ’90, toen er sprake was van een oververhitte economie en inflatie. Werkgevers gingen toen een deel van het extra loon storten in het nieuwe verplichte pensioenstelsel.”
Al met al is het dus geen goed idee om werknemers tijdelijk de mogelijkheid te geven om minder pensioen in te leggen, zelfs als dat bijvoorbeeld maximaal 50% van de premie is?
“Nee. Er is niks mis met een beetje flexibiliteit in de premie als onderdeel van het arbeidsvoorwaardenpakket, maar niet in die ruime mate. Als je werknemers de mogelijkheid geeft om zo’n aanzienlijk deel van hun pensioeninleg te schrappen, al is het maar tijdelijk, dan is dat nog steeds een sigaar uit eigen doos.”