Een paradoxaal en bewogen jaar, dat was 2022 voor APG. Terwijl het vermogen met 18 procent afnam, werden de pensioenen voor het eerst sinds jaren weer geïndexeerd. APG-topman Ronald Wuijster over stijgende rente, de vooruitzichten voor 2023 en de EU-regels op het gebied van duurzaamheid.
Ronald Wuijster, directievoorzitter APG Asset Management, windt er geen doekjes om. 2022 was een heel slecht beursjaar. “We hadden een tijdje het idee dat het zelfs het slechtste jaar ooit zou worden. Maar dat heeft toch niet zo uitgepakt. Want in 2008 eindigden we het jaar ongeveer 20 procent in de min. Nu was het min 18. Dat valt te verklaren uit een combinatie van drie factoren: een marktelement, een rente-element en een valuta-element. Stijgende rente, dat is slecht voor beleggingen, zowel voor rentederivaten en vastrentende waarden als voor aandelen. Toekomstige bedrijfswinsten worden daardoor minder hoog gewaardeerd. Daarnaast werd de dollar duurder ten opzichte van de euro. Pensioenfondsen dekken het dollarrisico en het renterisico (deels) af, maar de dollar werd sterker en de rente steeg. Terwijl je eigenlijk had kunnen profiteren, verlies je dan dus geld aan de dollarhedge. En ten derde: er ontwikkelde zich een negatief sentiment in de markt, mede door die stijgende rente en de aandelenkoersen die toch al omlaaggingen.”
Hoe is het sentiment dan bij AM?
“Het is natuurlijk altijd beter voor de sfeer als je goede resultaten haalt. Wij proberen het altijd beter te doen dan de markt. Maar tegen een slechte markt is nu eenmaal niemand bestand. Daar staat wel tegenover dat onze klanten konden indexeren. Een vreemd fenomeen. Ze konden de deelnemers, gepensioneerden en pensioenopbouwers, blij maken met een indexatie, juist vanwege de hogere rente. Maar voor de assetmanager was de stemming minder.”
In 2008 stond tegenover de daling van 20 procent een stijging van 20 procent in het jaar erna. Ben je over dit jaar ook zo optimistisch?
“We denken nog steeds dat het een moeilijk jaar kan worden, omdat we verwachten dat de renteverhogingen nog niet voorbij zijn. Natuurlijk hebben we een hick-up door de bankenproblematiek. Maar we hebben ook gezien dat de ECB en de FED zich daar niet zoveel aan gelegen laten liggen. De inflatie moet nu eerst onder controle komen. Dus dat betekent dat de negatieve effecten daarvan ook dit jaar zeker een rol zullen spelen, ook al hebben we het grootste deel daarvan wel achter de rug.”
En dan helpt een bankencrisis niet.
“Mensen denken vaak: het ligt aan die banken als zich dit soort problemen voordoen. Maar zo werkt het niet helemaal. Natuurlijk waren dit niet de sterkste broeders. Maar een economisch mindere periode zie je vaak als eerste terug in de bankensector. En dan werkt dat door als een veenbrand. Omdat de bankensector onder druk staat, zullen ze wat minder makkelijk leningen verstrekken. En als bedrijven minder makkelijk leningen krijgen, ontstaat er minder groei, minder initiatief, daardoor minst winstgevendheid, minder banen en lagere economische groei. Wat de beleggingen betreft, in private equity en hedgefondsen wordt veel gebruik gemaakt van bankleningen om het rendement extra aantrekkelijk te maken. Omdat ze daar nu ook minder makkelijk kunnen lenen, kunnen die rendementen ook wat gaan tegenvallen. Met andere woorden: het kan nog wel wat doorsmeulen. Daarom zijn we wat terughoudend. We verwachten geen heel slecht jaar, zoals vorig jaar, maar we denken niet direct net zo’n herstel te zien als in 2009.”
In hoeverre pas je je portefeuille daarop aan?
“We kunnen onze portefeuille niet zó bouwen dat er helemaal geen gevoeligheid meer is. Want om rendement te halen moet je risico nemen. Maar we kunnen wel wat voorzichtiger zijn in de positionering, risk off in jargon. Dat zie je wel terug in de portefeuille.”
Vorig jaar was er discussie over de kosten van vermogensbeheer. Die kosten waren dit jaar aanzienlijk lager door de resultaten. Wat is je verwachting nu?
“Vooropgesteld: al onze klanten willen kostenbewust zijn en dat geldt natuurlijk ook voor ons. Aan de andere kant, dingen kosten ook gewoon geld. ABP heeft de facto afscheid genomen van hedgefondsen, andere fondsen zoals SPW en bpfBOUW kiezen daar bewust wel voor. Ze zijn overtuigd van de meerwaarde ervan. Die discussie over de kosten speelt toch met name rond private equity. Ook voor private equity was 2022 geen geweldig jaar. De performancebetalingen waren daardoor aanzienlijk minder dan het jaar ervoor. Maar ze zijn er nog wel. We doen er echt alles aan om voor deze categorie toch een goede kostenstructuur te hebben. Het is duur, maar we onderhandelen hard en goed om die kosten zo laag mogelijk te houden. Zo proberen we bijvoorbeeld overdreven en vreemde incentives eruit te halen. Aan de andere kant: als je langjarig naar private equity kijkt, doen ze het gewoon erg goed. Ze deden het ook dit jaar op de markt beter dan aandelen. Ze zijn het waard.”
In de VS woedt een discussie over duurzaam en verantwoord beleggen die volledig tegen de Europese trend ingaat. Duurzaam beleid is daar voor een aantal beleggers reden om niet te investeren. Wat vind je daarvan?
“Volgens mij wordt de wereld niet beter van zo’n politieke discussie. Er zijn opdrachtgevers die alleen nog opdrachten geven als een fonds tégen ESG is. Je ziet soms ook het tegenovergestelde: we geven je alleen geld als je voor ESG bent. Of alleen als je er neutraal tegenover staat. Naar mijn idee is het niet goed als de standpunten te absoluut worden. Wij geloven erg in duurzaamheidsdoelstellingen en in de transitie. We vinden dat de wereld dat nodig heeft. Maar we vinden wel dat de discussie soms te zwart-wit wordt gevoerd.”
En dat geldt ook voor de EU-wet- en regelgeving op dit gebied?
“Wet- en regelgeving is goed. Je moet een stok achter de deur hebben. Anders denken mensen: ach, het zal mijn tijd wel duren. Maar de wetgeving op dit vlak is in mijn ogen soms te rigide. Wij hebben heel veel beleggingen die gerelateerd zijn aan de sustainable development goals, waar we heel zorgvuldig over nagedacht hebben. Mede door de inzet van AI. Toch voldoen ze voor een deel niet aan de hoogste duurzame artikel 8 of 9-categorie. Dat is omdat we niet aan alle strikt procedurele verplichtingen voldaan hebben. En dan kun je zeggen: het is greenwashing als je die investeringen dan duurzaam noemt, maar dat is veel te polariserend gedacht. Natuurlijk moet de sector daarvoor uitkijken. Maar nu staat dit soort strikte regelgeving soms echt duurzame investeringen in de weg. Er zijn heel veel beleggingsfondsen die vinden dat het door al die voorwaarden nauwelijks nog formeel te regelen is. Je moet dan zoveel stappen doorlopen en aan zoveel voorwaarden voldoen. Het gevaar is dan dat de belangstelling wegzakt. Terwijl je ook op zoek moet gaan naar innovatieve beleggingen die het verschil gaan maken. Misschien past zo’n investering dan niet helemaal op alle punten in het stramien, maar als je dat goed kunt uitleggen, is dat volgens mij te rechtvaardigen. Comply or explain, daar houd ik van. Nu is het alleen comply. En dat vind ik jammer.”
We gaan over naar een transparanter en persoonlijker stelsel. Mensen krijgen meer inzicht en willen meer uitleg. Verwacht je dat AM in de toekomst meer verantwoording af zal moeten leggen over de keuzes? En dus mee moet in de waan van de dag?
“Nou, dat laatste hoop ik niet. Onze voornaamste toegevoegde waarde is toch wel de professionele langetermijnkoers. Maar er zit wel een ander aspect aan het feit dat de pensioenpot persoonlijker wordt. Het is net als met je bankrekening. Als daar 500 euro van wordt afgeschreven, wil je weten hoe dat komt. Dat effect zul je ook krijgen rond die persoonlijke pensioenpot. Niet in zo’n sterke mate, maar het gaat wel fluctueren. Meestal zul je dat snappen, maar als er eens een forse daling van het pensioensaldo is waarvan je je afvraagt hoe dat zit, dan wil je iemand spreken. En als het dan ook nog zo is dat verschillende leeftijdsgroepen andere rendementen krijgen, of dat de buurman bij een ander fonds een hoger rendement heeft, dan wil je uitleg. En daar moeten we ons goed op voorbereiden.”
Maar het maatschappelijk debat zal feller worden. Nu al roepen mensen vanaf de zijlijn: dit hebben we verloren door uit Shell te stappen. Dat geluid zal je niet onberoerd laten.
“Om goede rendementen te kunnen halen moet je je niet door de waan van de dag laten leiden. Als je dat doet, ga je niet veel geld verdienen. Je moet goed analyseren en dan een positie innemen. Daar heb je terdege over nagedacht en die moet je tijd kunnen geven. Of je moet zeggen: als dát gebeurt, verander ik van positie. Maar dan moet je vooraf aangeven wanneer je dat doet. Mensen die zelf beleggen, begrijpen wel dat koersen op en neer gaan. Je kunt wel elke dag naar je portefeuille kijken, maar daar moet je niet van schrikken. Of je moet niet iedere dag kijken. Nog niet zoveel mensen beleggen in Nederland. Door de transitie gaan we dus ineens de hele Nederlandse bevolking wegwijs maken in beleggen. We zullen veel moeten uitleggen, we zullen meer aan educatie moeten doen. Dat vergt wat van ons. Maar dan hoop ik dat wij ondertussen kunnen blijven doen waar we goed in zijn.”