Turbulent, zo mag je 2022 wel noemen. Een jaar dat getekend werd door de oorlog in Oekraïne, historisch hoge inflatiecijfers en een ongekende stijging van energieprijzen. Positief nieuws was er ook: een meerderheid in de Tweede Kamer stemde voor de Wet toekomst pensioenen. Hoe kijkt Annette Mosman, bestuursvoorzitter APG, bij de publicatie van het Jaarverslag terug op 2022. En vooral: hoe kijkt ze vooruit? “We hebben een goed momentum voor de transitie.”
Annette Mosman is bij het geven van dit interview net terug van een bezoek aan familie in het buitenland. Maar ook om de batterij weer even op te laden voor de uiterst complexe operatie die de transitie naar een vernieuwd pensioenstelsel ongetwijfeld gaat worden.
Met welk inzicht kwam je terug?
Annette: “Dat we vooral niet moeten vergeten om stil te staan bij wat we al bereikt hebben en waar we staan. Dit is de grootste pensioenhervorming ooit, een van de grootste transformaties überhaupt in Nederland en dat is natuurlijk heel spannend. Dan denk je tien keer over alles na. Hebben we alles onder controle? Maar als je even afstand neemt, dan zie je: we zijn al best ver.”
In maart was er onrust in de bankwereld, lezen we in het jaarverslag dat APG 18 procent vermogen verloor in 2022 en houdt de kritiek op het vernieuwde stelsel maar aan. Wat denk je dan?
“Het is een dubbel beeld. Enerzijds is er nog steeds die afschuwelijke oorlog, er is enige onrust in de bancaire sector en de aanhoudende hoge inflatie die alle Nederlanders raakt. Maar dan blijf ik toch denken: we investeren voor de lange termijn. We zijn niet opgesteld voor de portemonnee van vandaag maar voor die van de toekomst. En wat de beleggingen betreft: na vele jaren met uitstekende rendementen was 2022 zeker geen goed jaar, maar gelukkig laat 2023 tot nu een beter beeld zien. En tegelijkertijd stijgt ook de rente. Waardoor de dekkingsgraad van de fondsen omhooggaat en er ruimte is gekomen voor het verhogen van pensioenen. En een hogere dekkingsgraad houdt ook in dat je je solidariteitsbuffer kunt vullen, maar ook dat je meer mogelijkheden hebt. Bijvoorbeeld wat betreft de doorsneepremie. We hebben met andere woorden een goed momentum voor de transitie.”
Dat vindt niet iedereen. In de Eerste Kamer zijn meer dan duizend schriftelijke vragen gesteld over de Wet toekomst pensioenen. Het lijkt wel alsof er geen einde komt aan de discussie. Wat vind je daarvan?
“Dat vind ik opvallend. Dit is een wet die in de afgelopen vijftien jaar tot stand is gekomen. Vrijwel de gehele pensioensector steunt het wetsvoorstel. Er is een meerderheid in de Tweede Kamer. Het is een wetsvoorstel dat voortbouwt op een akkoord tussen de sociale partners, de polder. Veel wetenschappers en deskundigen hebben ernaar gekeken. Je kunt niet zeggen dat we over één nacht ijs zijn gegaan. Dan is het toch opmerkelijk dat die deskundigen alle argumenten die we al met elkaar besproken hebben nog eens herhalen. Het valt me ook op dat we in die Eerste Kamer vooral het geluid van tegenstanders horen. Ik vond de bijeenkomsten in die zin best wel eenzijdig. Terwijl er ook veel voorstanders zijn.”
En wat is dan je conclusie?
“Kennelijk is het spannend om je voor deze wet uit te spreken. Natuurlijk heeft het nieuwe stelsel ook nadelen, net als het oude stelsel. Maar uiteindelijk is dit de oplossing die uit de polder is voortgekomen en dan moet je daar als Nederland op zeker moment wel voor gaan staan. Daar zit wel mijn zorg: al die discussies creëren onnodige onrust onder de deelnemers.”
Je verwacht niet dat de verkiezingsuitslag tot vertraging leidt?
“Het valt natuurlijk niet te ontkennen dat dit een politieke aardverschuiving is. Feit is dat een meerderheid van de partijen in de huidige Eerste Kamer voorstander is van de Wet toekomst Pensioenen. En de planning en verwachting is dat de wet voor de wisseling begin juni wordt afgerond. Dus ik ben positief over de uitkomst en verwacht dat dit eind mei gaat gebeuren. Maar de politiek blijft onvoorspelbaar.”
Verandering is altijd eng. Zeker als het over geld gaat. Is dat niet de reden voor al die tegenstand?
“Het interessante is: ook in het huidige stelsel denken mensen dat er voor hen niets meer over is als ze met pensioen gaan. Als ze dan met ons callcenter bellen, hoor je de opluchting. ‘Oh, dus ik krijg het echt.’ Kennelijk hoort dat bij het pensioen. Dat het nieuwe stelsel tot onzekerheid leidt, dat begrijp ik. Je weet wat je hebt en je weet niet wat je krijgt. Daar komt bij dat de meeste mensen pensioen ingewikkeld vinden. Wat ik overigens bestrijd, want het is in feite gewoon je loonstrook van de toekomst. Daarnaast is het ook nog eens een onderwerp waar je niet dagelijks mee bezig bent. En dan hoor je in allerlei berichtgeving dat het niet goed geregeld en onuitvoerbaar is. Dat telt allemaal op. Maar een belangrijk element van deze nieuwe wet is juist dat er een eind komt aan de schijnzekerheid van een waardevast pensioen. We hebben twaalf jaar niet kunnen indexeren. Daar wordt in alle kritiek op de vernieuwing vaak overheen gestapt.”
Communicatie wordt een cruciale factor?
“We realiseren ons dat bewegingen op de financiële markten in het nieuwe stelsel veel zichtbaarder worden voor de deelnemer en dat zullen we moeten uitleggen. Voor APG betekent de overgang dat 4,5 miljoen mensen tegelijk met pensioen gaan: Voor hen wordt een ‘tussenstand’ berekend, die wordt overgezet naar hun persoonlijke pensioenpot. Daar moeten we uiteraard goed op voorbereid zijn. Als we alle vragen live zouden moeten beantwoorden, dan hebben we een callcenter nodig met drieduizend man. Daarom zijn we ook druk bezig met de optimalisatie van een digitale service-omgeving, denk ook aan chatbots. Alles is erop gericht om mensen in die periode zo goed mogelijk te woord te kunnen staan, echt te helpen. Live en digitaal.”
Door de invoering van de ‘persoonlijke pensioenpot’ is de kans groot dat de druk op fondsen groter wordt. Mensen willen meer informatie over wat er met hun geld gebeurt. Meer invloed, wellicht. Wat betekent dat voor APG?
“Ik zie dat vooral als een kans. Er was nooit belangstelling voor het product pensioen en ook geen contact, buiten de life events zoals trouwen, het wisselen van baan et cetera. Nu komt dat wel enie kans moeten we met beide handen aanpakken. Er zullen meer contactmomenten zijn, meer vragen. Wij krijgen daardoor een beter beeld van wat er onder de deelnemers leeft en gaan hen beter begrijpen. Ik verwacht dat de deelnemers op hun beurt ook beter begrijpen wat wel en niet kan. Mensen gaan zich meer met pensioen bezighouden. Deelnemers willen nu al steeds vaker weten: wat doe je met mijn geld? Als ze straks een eigen pensioenpotje hebben waar pakweg drie ton in staat, zullen die vragen nog veel meer komen.”
Meer transparantie betekent ook meer verantwoording afleggen. Bijvoorbeeld als het gaat om beleggingen. Zowel aan voor- als tegenstanders van duurzaam beleggen moet je uitleggen welke keuzes je maakt. Is APG daar klaar voor?
“Dat gebeurt al jaren en dat is ook de basis van het responsible investing-beleid. Ik denk dat de Green Deal de grootste impact zal hebben en dan doel ik met name op de nieuwe eisen die gesteld worden aan beleggers op het gebied van financiële rapportage. De invloed van de Europese SFDR-regelgeving zal groot zijn. Omdat we voortaan van al onze beleggingen moeten aantonen welke impact ze hebben en hoe groen ze zijn. De discussie daarover zal zeker intensiever worden, omdat de deelnemers meer inzicht krijgen. We hebben de afgelopen jaren de competentie ‘hoe goed kennen we de deelnemer’ fors uitgebouwd en die moeten we versterken. En daarom zeg ik ook altijd: we zijn één APG. We combineren kennis van de deelnemer – wat willen ze, wat vinden ze, wat speelt er in de maatschappij – met diepgaande kennis en expertise op het gebied van beleggingen en rendement.”
Sommige fondsen, zoals ABP, lopen wereldwijd voorop met hun duurzame beleggingsbeleid. Zij gaan harder dan APG als geheel.
“Dat is aan de fondsen, wij geven daar advies op. Datagedreven advies. Uit fossiel gaan is een logische stap, maar welke investeringen doe je dan wel, met welke heb je impact? We zijn het eens met de beleidsmatige uitspraken, en dan gaat het daarna om de vraag: hoe voeren we die uit? Daar kunnen we de fondsen heel erg bij helpen.”
Terugkijkend op 2022: wat ging er goed, wat kan er beter?
“Tijdens de wandelingen die ik de laatste twee jaar met mensen van binnen en buiten de organisatie heb gemaakt, heb ik geleerd dat we ons nog meer moeten verdiepen in de dynamiek van de fondsen en de sociale partners die erachter zitten. Luisteren naar wat de zorgen zijn, doorvragen voordat we met een oordeel komen. Bij APG werken professionals, hele slimme mensen die soms te veel de neiging hebben om anderen uit te leggen hoe het zit. We kunnen ons daarbij wel wat kwetsbaarder opstellen. Het wordt een uitdaging om dat vol te houden in een tijd waarin je onder hoge druk komt te staan, maar het is wel de enige weg. Tegelijkertijd zie ik dat we heel slagvaardig kunnen zijn, zeker als dit bedrijf in crisis komt en de druk heel hoog is. Duidelijke besluiten nemen en door. Ik zie op steeds meer plekken dat dit gebeurt.”
Hoe kijk je naar 2023?
“Dit is het jaar van de waarheid. We zijn al heel lang aan het oefenen, een team aan het bouwen en straks mogen we leveren. Dat wordt spannend. Beleggingstechnisch wordt de omgeving steeds onvoorspelbaarder. Zowel wat betreft de vraag hoe de financiële markten zich zullen ontwikkelen als op het vlak van responsible investing. Hoe gaan we aantonen dat we écht impact maken met onze beleggingen? En last but not least wordt het een jaar waarin we nog veel goede mensen nodig zullen hebben. Die zoektocht naar de juiste mensen is een uitdaging. Maar we hebben een bedrijf met een hele mooie why, zoals dat heet.”
Waar zit de grootste uitdaging?
“Alles wat we gebouwd en voorbereid hebben, gaan we testen. Er is veel denkwerk gedaan rond de regeling en die wordt nu definitief. De vraag is: blijven die regelingen dicht bij de modulaire regeling, of komen er extra zaken bij die we moeten ontwerpen? De IT-systemen die we aan het bouwen zijn worden getest, we starten pilots met de eerste groepen die gaan invaren. Werkt dat allemaal zoals we verwachten? We gaan in feite het nieuwe huis in gebruik nemen, kijken of alles op zijn plek zit en de leidingen goed lopen. Dat vind ik wel spannend. Maar het brengt ook energie als je na zo lang nadenken, ontwerpen en testen ziet of alles goed werkt.”
Tot slot, je bent in september 2022 verkozen tot topvrouw van het jaar, helpt je dat in deze complexe operatie?
“Het juryrapport had het over authenticiteit en lef. En dat is wel wat je nodig hebt voor zo’n grote transformatie. Het is een bevestiging voor mezelf dat dit wordt gezien. Maar belangrijker is dat de mensen bij APG dat ook zien. Er is moed nodig voor deze complexe operatie. Als collega’s in deze transitie daardoor stappen durven zetten zonder dat ze 100 procent zekerheid hebben, dan is dat al mooi meegenomen.”