Voetbal en pensioen. Hebben die iets met elkaar te maken? Zoals Cruijff zei; “Ik heb nog nooit een zak geld een goal zien maken”. Toch zijn er de nodige parallellen. Beide hebben te maken met menselijk gedrag. Na de aftrap van het EK-voetbal op 14 juni moeten we als kijker op een aantal zaken letten. En die aandachtspunten zijn vergelijkbaar voor onze pensioenbeleggingen. Zeker na de ‘aftrap’ van het vernieuwde pensioenstelsel, als vanaf 1 januari 2025 de eerste fondsen overgaan. Hierbij een kijkwijzer.
De bal is rond. Zowel op het veld als op de beurs speelt toeval een grote rol. Heeft de winnende trainer altijd gelijk, of soms gewoon geluk? Het beoordelen van een wedstrijd op alleen maar het eindresultaat, noemde Co Adriaanse ooit ‘scoreboardjournalistiek’. Beleggers doen er ook goed aan niet alleen te kijken naar het uiteindelijke rendement, maar ook naar de blootstelling aan risico’s onderweg. Zo is deels afdekken van het risico op een dalende Amerikaanse dollar verstandig, omdat dit soort risico’s op lange termijn geen beloning oplevert. Maar in een periode waarin de dollar toevallig stijgt, profiteer je minder. Op zich verstandig beleid dus, dat echter een slechtere uitslag op het ‘scoreboard’ kan opleveren. Vergeet dan niet dat het maar een tussenstand is.
Een trainer die een zeer aanvallend elftal opstelt, weet dat er veel doelpunten zullen vallen, alleen niet aan welke kant. Adriaanse had gelijk: het is toch gek dat we die beslissing achteraf, afhankelijk van de einduitslag, ‘dom’ of ‘briljant’ noemen?
Verliezen is niet leuk. Het komt zelfs dubbel zo hard aan als de vreugde van een overwinning. Daarom is in het voetbal het driepuntensysteem ingevoerd – dat maakt winnen aantrekkelijker en voorkomt te veel gelijke spelen. Op financiële markten geldt iets dergelijks ook. Juist omdat verliezen zo vervelend is, kunnen beleggers een risicopremie op aandelen verdienen. Weglopen voor beleggingsrisico klinkt prudent, maar een goed pensioen risicoloos bij elkaar sparen is onhaalbaar en onbetaalbaar. Met elf verdedigers zul je ook het EK niet winnen. Of nog eentje van Cruijff: “Je moet schieten, anders kun je niet scoren”.
De neiging tot risico mijden verdwijnt als mensen op verlies staan. Dan gaan ze juist risico zoeken. Op het voetbalveld zien we soms dat bij een achterstand een verdediger wordt gewisseld voor een aanvaller. Dat vergroot de kans op doelpunten, maar natuurlijk ook op tegentreffers. Dat laatste komt statistisch het vaakst voor. Niet wisselen blijkt strategisch het best. Ook voor beleggers geldt dat het beter is om na een beurskrach vast te houden aan het strategische beleid.
Die action bias – het gevoel ‘iets’ te moeten doen – speelt ook bij keepers. Ze duiken bij een penalty meestal naar een hoek. Dit terwijl de echt goede strafschopnemers daarop wachten en dan de andere hoek kiezen. Andere spelers peren hem soms recht door het midden. De keeper kan dus beter tot het laatst blijven staan. Of dat in ieder geval sóms doen. De onvoorspelbaarheid vergroot de druk op de penaltynemer en maakt de strafschop daarmee moeilijker. Waarom kiezen vroeg duikende keepers toch voor een suboptimale strategie? Kennelijk omdat blijven staan eruitziet alsof je het niet eens hebt geprobeerd. Maar dat is een slechte raadgever. Ook in turbulente tijden op financiële markten is stilzitten toch vaak het beste. Met een goed gediversifieerde portefeuille valt dan zelfs wat extra rendement te behalen
Gewapend met deze inzichten kijkt u mogelijk straks anders naar het EK, maar ook naar de beurs en uw pensioenpotje. Tegenover de overeenkomsten tussen voetbal en beleggen staat ook een belangrijk verschil. Voor beleggers valt een portefeuille samen te stellen die het redelijk doet in heel verschillende omstandigheden. Voor een doorgewinterde Oranjefan is er maar één uitkomst die tevreden stelt: het naar Nederland halen van de 'Henri Delaunay-cup'. Het risico op teleurstelling valt niet echt goed te verzekeren. Mocht onverhoopt toch een ander land er met de beker vandoor gaan – een vrij theoretisch scenario natuurlijk – dan kunnen we ons er in ieder geval aan vasthouden dat het scoreboard ook niet alles zegt.
Charles Kalshoven is macro-econoom en expert strateeg bij APG