Wat zit er achter de massale inkoop van eigen aandelen door Nederlandse bedrijven?

Nederlandse bedrijven kopen steeds meer van hun eigen aandelen in. De belastingvrijstelling hierop kost de schatkist jaarlijks zo’n 2,2 miljard euro, stelt Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (Somo). Er is in Europa geen land waar bedrijven de afgelopen jaren meer eigen aandelen inkochten dan Nederland. Wat is de achtergrond van deze ontwikkeling? Thijs Knaap, hoofdeconoom van APG, geeft antwoord.

Om bij het begin te beginnen: waarom kopen bedrijven eigen aandelen in?
“Beleggers steken geld in bedrijven, die dat bijvoorbeeld investeren om verder te groeien. Als dat leidt tot meer winst, kan dat via het dividend op aandelen weer worden gedeeld met de aandeelhouders. Zoals vaker gebeurt bij het verschuiven van geld – in dit geval van bedrijf naar aandeelhouder – belast de Belastingdienst het uitgekeerde dividend. In Nederland met 15 procent, en in de VS zelfs met 40 procent. Belasting betalen is niet populair, dus kijken bedrijven hoe ze daar onderuit kunnen komen. En een van de dingen die ze hebben bedacht is om in plaats van dividend uit te keren, eigen aandelen in te kopen. Dan komen er minder aandelen in omloop, en hoeft de toekomstige winst met minder aandeelhouders te worden gedeeld. Dat resulteert in een hogere aandelenkoers, wat uiteraard gunstig is voor de aandeelhouders.

In de VS is de inkoop van eigen aandelen toegestaan sinds 1982. Door de relatief hoge belasting op dividend is het daar heel gebruikelijk. Nederland volgde in 2001, en door de internationalisering van de aandelenmarkt en de invloed van Amerikaanse aandeelhouders gebeurt het hier ook steeds meer. Overigens is er nog een reden waarom bedrijven overgaan tot de inkoop van eigen aandelen, en dat is als de top een bonus krijgt uitgekeerd als de aandelenkoers boven een bepaald niveau uitkomt. Als er dividend wordt uitgekeerd, gebeurt er niets met de beurskoers. Maar als eigen aandelen worden ingekocht, zal die stijgen. De prestatieafspraken die Elon Musk met Tesla heeft gemaakt, vormen hier een bekend voorbeeld van.” 

Kunnen Nederlandse bedrijven dat geld niet beter investeren in bijvoorbeeld innovatie?
“Bedrijven kunnen inderdaad ook andere dingen met dat geld doen, zoals het lanceren van een nieuw product of het betreden van nieuwe markten. Als de inkoop van eigen aandelen wordt belast, wordt het aantrekkelijker om te investeren in het bedrijf zelf. Maar dat hoeft niet altijd goed uit te pakken. De ene onderneming heeft namelijk meer groeikansen dan de andere. Als een financieel gezond bedrijf zonder veel groeimogelijkheden geld teruggeeft aan aandeelhouders, kunnen die dat vervolgens investeren in bedrijven die nog wél kunnen groeien. Zo voorkom je dat de markt wordt verstoord en de economische groei mogelijk lager uitvalt dan wanneer er geen belasting wordt geheven op de inkoop van eigen aandelen.”

Als er toch een belasting komt op de inkoop van eigen aandelen, zoals sommige politieke partijen willen, wordt deze praktijk dan minder populair?
“De eeuwige vraag bij belastingheffingen is of mensen en bedrijven als gevolg daarvan iets minder gaan doen. De overheid kan bijvoorbeeld tabak belasten wat ze wil, sommige mensen blijven toch roken. Veel financiële zaken zijn echter heel elastisch: als je daar ook maar een beetje belasting op heft, stoppen bedrijven daar onmiddellijk mee en verzinnen ze iets anders. Je kunt het ook door een wat meer moralistische bril bekijken. Dan kun je stellen dat de samenleving erbij is gebaat wanneer burgers het idee hebben dat de belastingdruk eerlijk wordt verdeeld. Ervan uitgaande dat dit systeem in ieder geval voordelig is voor de top van bedrijven en voor burgers met een grote aandelenportefeuille, valt er wat te zeggen voor een belasting op deze aandeleninkoop. Daarbij moet ik wel aantekenen dat vrijwel iedere Nederlander in ieder geval indirect aandeelhouder is. Als je hier een pensioen opbouwt, behoor je via je pensioenfonds immers bij de kapitaalverschaffers van bedrijven. In die zin raken de dividendbelasting en een mogelijke belasting op de aandeleninkoop bijna alle Nederlanders. Er zitten dus meerdere kanten aan dit verhaal.”