Wat zijn de economische gevolgen van een gewapend conflict in Oekraïne?

Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: macro-econoom en senior strateeg Charles Kalshoven over de mogelijke economische gevolgen van een gewapend conflict in Oekraïne. “Een belegger moet zich niet te snel laten afschrikken door geopolitieke risico’s.”

Door de samentrekking van meer dan honderdduizend Russische militairen aan de grens met Oekraïne en de beantwoording daarvan door de VS en de NAVO, is de spanning inmiddels hoog opgelopen. Er wordt rekening gehouden met een Russische inval, gevolgd door een gewapend conflict. De dreiging is niet zonder weerslag op financiële markten. De winst die de AEX in het afgelopen half jaar boekte (zo’n 12 procent) is inmiddels volledig verdampt – al speelden daarin ook zorgen rond de omikronvariant van corona, hoge inflatie en verwachte renteverhogingen door de Amerikaanse centrale bank een belangrijke rol. Russische aandelen verloren in deze periode zelfs een derde van hun waarde.

Aanbodschok
Als het gaat om de mogelijke economische gevolgen van een conflict in Oekraïne, kun je niet om Europa’s afhankelijkheid van Russisch gas heen. Kalshoven: “Onze afhankelijkheid van Rusland is in dat opzicht heel erg groot (35% van het Europese verbruik betreft Russisch gas, red.). Als een daadwerkelijk militair conflict in Oekraïne ertoe leidt dat Poetin de gaskraan dichtdraait, betekent dat waarschijnlijk een forse prijsstijging voor gas en elektriciteit. Het is een aanbodschok, die kan leiden tot een daling in de koopkracht en economische stagnatie. Want bij een tekort aan gas legt onze overheid liever fabrieken stil dan dat ze huishoudens letterlijk in de kou zet.”

Zo’n combinatie van stagnerende groei en hoge inflatie pakt meestal niet goed uit voor aandelen, zegt Kalshoven. “En ook de onzekerheid waarmee een echt conflict gepaard gaat, helpt niet. Maar misschien zou er één geluk bij een ongeluk zijn: de olieprijs hoeft de gasprijs niet te volgen. Als economieën een tandje minder draaien, drukt dat de olieprijs. Daardoor is het mogelijk dat de inflatie uiteindelijk toch meevalt. Rusland is weliswaar ook een grote olieproducent en kan dus ook invloed uitoefenen op de prijs door de oliekraan net als de gaskraan dicht te draaien. Maar oorlog voeren is duur. De vraag is dus of het land naast de inkomsten uit gas óók zonder de inkomsten uit olie kan.

Niet weglopen
Vanuit beleggingsperspectief ziet Kalshoven de situatie in Oekraïne als een reële dreiging. Maar hij voegt daaraan toe dat een belegger zich niet te snel moet laten afschrikken door dergelijke geopolitieke risico’s. “Je ziet op financiële markten wel bewegingen die toegeschreven kunnen worden aan de dreiging in Oekraïne. En natuurlijk kun je als belegger nadenken over allerlei consequenties, als de spanning ergens oploopt. Maar het betekent zeker niet per definitie dat je maar moet weglopen van de risico’s door alles te verkopen. Antti Ilmanen, een beleggingsexpert, vergelijkt het met het deelnemen aan een loterij: het kan iets opleveren, maar meestal doet het dat niet. Onderzoek laat zien dat het voor beleggers meestal loont om te blijven zitten, omdat er genoeg rendement tegenover de risico’s staat en geopolitieke spanningen meestal ook weer oplossen.”

Bovendien is het voor een belegger altijd goed om te spreiden, ook met het oog op de risico’s van geopolitieke spanningen, zegt de econoom. “Als het onrustig is in Oekraïne, hoeft dat niet te betekenen dat het ergens anders in de wereld ook meteen uit de hand loopt. Natuurlijk gaat wel alle aandacht van de internationale gemeenschap naar dit conflict. Dat kan gelegenheid bieden aan landen elders om omstreden stappen te zetten die hen goed uitkomen.”

Eerder rendabel
Die dreiging van een afsluiting van de gastoevoer door Rusland brengt mogelijk ook een voordeel met zich mee. “Het drukt Europa weer met de neus op haar afhankelijkheid van Rusland voor de energievoorziening. Daardoor wordt het belang van de energietransitie nóg duidelijker. Hoe dan ook, als je niet afhankelijk wilt zijn van Rusland, zul je serieus moeten nadenken over versnelling van alternatieven. Het energietekort dat ontstaat bij het wegvallen van Russische gasleveranties, kun je op de korte termijn niet volledig met zonne- en windenergie oplossen.”

Voor beleggingen in duurzame energie betekent een afsluiting van de Russische gasaanvoer volgens Kalshoven waarschijnlijk dat ze profiteren. “Als energieprijzen stijgen, worden duurzame energieprojecten eerder rendabel. Daar staat natuurlijk tegenover dat beleggingen in ondernemingen of projecten die veel energie consumeren, er juist last van hebben.”