Waarom bewegen de energietarieven niet mee met de gasprijs?

Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: Martijn Olthof, aandelenbelegger met een specialisatie in nutsbedrijven, over de vraag waarom de energietarieven niet direct meebewegen met de gasprijs.

Door de scherp gedaalde gasprijs van de afgelopen weken, zou je verwachten dat je die daling ook terugziet in de energietarieven die je betaalt. Zeker omdat niet alleen de prijs voor levering op korte termijn is gedaald, maar ook die voor levering gedurende de komende twee jaar. Maar hoewel de eerste energieleveranciers al begonnen zijn met het verlagen van de tarieven, is het niet zo dat deze direct meebewegen met een dalende – of stijgende – gasprijs. Dat heeft verschillende oorzaken.

Opzegtermijn
“Dit soort dingen kosten altijd wat tijd”, aldus Olthof. “Toen de prijzen vorig jaar heel hard stegen, probeerde een aantal energieaanbieders de tarieven snel te verhogen. Die leveranciers kregen echter het deksel op de neus, aangezien zo’n prijsverhoging ruim van tevoren moet worden aangekondigd. Dat geeft klanten de gelegenheid over te stappen naar een andere aanbieder.” Dat leveranciers de opzegtermijn van de klant in acht moeten nemen, zorgt er ook voor dat ze voorzichtig zijn met het snel verlagen van hun tarieven. “Ze lopen dan het risico dat ze in het geval van een stijgende gasprijs eerst de opzegtermijn moeten afwachten voordat ze hun tarieven weer mogen verhogen.”

Verder kan opportunisme een rol spelen, legt Olthof uit. “Er zijn bedrijven die gebruikmaken van de huidige inflatie door hun prijzen verder te verhogen dan de eigen kosten, omdat ze weten dat ze ermee wegkomen. Dit staat ook wel bekend als greedflation. Door de inflatie raken mensen hun ankerpunten kwijt over wat een redelijke prijs is. Ze zijn daarom eerder geneigd prijsverhogingen te accepteren omdat alles nu eenmaal duurder wordt. Wellicht dat sommige energiebedrijven daarom denken: we laten de hoge prijzen nu maar even zo.” 

China
Dat de gasprijs zich momenteel op het laagste niveau bevindt sinds februari 2022, betekent niet dat dit zo blijft. “Dat de gasprijzen nu laag zijn, heeft meerdere oorzaken. Het komt deels doordat fabrieken de eerdere hogere prijzen niet konden betalen en daarom hun productie stillegden – waardoor de vraag naar gas afnam. Een andere oorzaak is dat consumenten hun thermostaat lager zetten en korter douchen, om zo energie te besparen. Het milde winterweer speelt ook een belangrijke rol.” En dan is er nog China, dat de afgelopen jaren minder vloeibaar gemaakt gas, beter bekend als lng, kocht vanwege de lockdowns waarin het land verkeerde. “Als de Chinese economie meer en meer heropent en het hier in Europa alsnog zeer koud gaat worden, dan kan er in één keer een tekort aan gas ontstaan in Europa. Daarom is het prematuur om nu al te zeggen: het probleem van het gastekort is weg, de gasprijs is flink gedaald dus de tarieven kunnen weer omlaag.” Die onzekerheid op de energiemarkt weerhoudt leveranciers er ook van om snel hun tarieven te verlagen. Ze lopen dan immers het risico de verlaging een maand later weer te moeten terugdraaien.

Olthof benadrukt dat de energiemarkt momenteel in buitengewone omstandigheden verkeert. “Daarom grijpt de overheid ook in met een prijsplafond. Maar als er schaarste is aan een bepaald product en meer vraag dan aanbod, dan wordt dat product nu eenmaal duur. Dat geldt ook voor gas, want mensen willen niet in de kou zitten.” Wat niet helpt om de gasprijs blijvend te drukken, is dat er niet heel snel extra aanbod valt te creëren. “We kunnen lng uit Qatar of Amerika halen, maar dat is niet direct beschikbaar. Dat extra aanbod kan dus pas op langere termijn bijdragen aan het verlagen van de gasprijs.” 

Duurzame energie
De gasvoorraden zijn nu ongekend hoog in Europa, wat kan helpen om de volgende winter door te komen. Tegelijkertijd is het te hopen dat duurzame energie nog sneller van de grond komt, zegt Olthof. “Er worden elk jaar meer zonne- en windmolenparken gebouwd, maar het duurt nog wel even voordat duurzame energie echt een grote rol kan spelen. Op langere termijn zal gas, en daarmee de gasprijs, niet langer relevant zijn. Kijk je echter naar hoeveel gas Europa de afgelopen jaren uit Rusland importeerde, dan blijft de dreiging van een tekort de komende jaren boven de Europese markt hangen. Die dreiging kan kleiner worden gemaakt door een combinatie van drie maatregelen. Gas uit andere landen importeren, minder gas verbruiken en nog meer inzetten op duurzame energie.” De komende tijd blijft de energiemarkt dus volatiel, en is het afwachten in hoeverre en vooral hoe snel de energietarieven meebewegen met de gasprijs.