Maakt de komst van de digitale euro het betalingsverkeer onnodig complex?

Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer macro-econoom en expert strateeg Charles Kalshoven bij APG over de vraag of de komst van de digitale euro het betalingsverkeer niet onnodig complex maakt. “Zie de digitale euro als een brandverzekering; het is gewoon verstandig om te hebben.”

De Europese Commissie heeft op 28 juni 2023 een voorstel gepresenteerd voor de mogelijke uitgifte van een digitale euro, wat zoveel is als digitaal centralebankgeld. Ofwel, een elektronische vorm van contant geld. De commissie stelt voor dat de digitale euro de status van wettig betaalmiddel krijgt, niet programmeerbaar wordt en dat de privacy van EU-burgers op dezelfde wijze wordt bewaakt als bij huidige betalingen via de bank. Mensen mogen zelf beslissen of ze wel of niet digitale euro’s willen hebben en gebruiken om betalingen mee te doen. Contant geld blijft daarnaast gewoon beschikbaar. Met het opstellen van deze kaders, lijkt de komst van de digitale euro dichtbij te komen. Maar de vraag dringt zich op; maakt de digitale euro het betalingsverkeer niet onnodig complex?

Geld maakt arbeidsdeling mogelijk

“Geld heeft drie functies”, vertelt Kalshoven, “het is een rekeneenheid, een oppotmiddel en een ruilmiddel. Daarmee maakt geld, kortgezegd, arbeidsdeling mogelijk en dat is de basis van onze welvaart.” Daar komt bij dat iedereen vertrouwen heeft in het huidige betaalsysteem. “Het zijn maar stukjes papier of getallen op een scherm, maar je kunt er wel brood mee kopen, dag in dag uit. Iedere dag krijg je als consument dus die bevestiging, dat geeft vertrouwen. En dat is essentieel. Zo zijn munten tegenwoordig niet meer gekoppeld aan goud of zilver. Op een dollar staat ‘in God we trust’, maar eigenlijk is het dus ‘in trust we trust’. Dat is natuurlijk een cirkelredenering, maar wel een hele waardevolle. Omdat we allemaal vertrouwen hebben in geld kunnen we samenwerken met miljoenen onbekende anderen. Bedenk maar eens hoeveel mensen betrokken zijn bij alleen al die boterham die je ’s ochtends eet.” Het vertrouwen ontlenen we volgens Kalshoven dus niet aan goud, maar aan de dagelijkse praktijk en aan de centrale bank die de waarde van de munt bewaakt. “Juist omdat ons vertrouwen in de waarde van ons geld zo groot is, worden we boos als we worden verrast door hoge inflatie.” 

Publiek en privaat

Kalshoven stipt ook het onderscheid tussen publiek en privaat geld aan. “Publiek geld wordt van overheidswege uitgegeven door de centrale bank, in de vorm van munten en bankbiljetten. Daartegenover staat privaat geld, dat ontstaat als commerciële banken leningen verstrekken. Eigenlijk gaat het om contant en giraal geld en in de praktijk zijn die natuurlijk volstrekt inwisselbaar. Het aandeel contant daalt echter al jaren. Dat vergroot de afhankelijkheid van het bankensysteem. En dan is het ook nog zo dat het betaalsysteem wordt gedomineerd door twee grote Amerikaanse bedrijven, Maestro en Visa/V PAY. Nu is niet elke afhankelijkheid meteen problematisch, maar je wilt als Europa wel enige soevereiniteit. En we hebben de afgelopen jaren wel wat geleerd over robuustheid.”

Innovatiever

Het brengt Kalshoven tot het punt dat de digitale euro, uitgegeven door de centrale banken, het Europese betalingsstelsel ‘robuuster maakt’. “Contant geld neemt af, giraal geld neemt toe. En big tech laat zich ook niet ongemoeid. Facebook bijvoorbeeld kwam een aantal jaren geleden op de proppen met een eigen munt, de Libra, later Diem geheten. Maar ja, ook Facebook komt uit de VS. Daar komt nog bij dat je jezelf de vraag moet stellen of je het betalingsverkeer deels via een techbedrijf wilt laten verlopen.” Het zijn volgens Kalshoven allemaal redenen om te kiezen voor een Central Bank Digital Currency, afgekort CBDC. Kalshoven haalt daarbij ook de recente coronapandemie aan. “In Nederland verleenden wij vooral steun aan bedrijven, in de VS was dat anders. Daar kregen de inwoners steun, via cheques. Het duurde een aantal weken voordat mensen dat geld hadden. Met een digitale euro, of in dit geval een digitale dollar, had dat veel sneller gekund. Een voordeel van de digitale euro is ook dat er overal in de eurozone een gelijke toegang is. Dat past bij een eenheidsmunt en creëert ook meteen een groot platform voor nieuw te ontwikkelen innovatieve diensten.”

Haken en ogen

Toch zitten er wel haken en ogen aan de invoering van een digitale euro, erkent Kalshoven. “Je moet bij bijvoorbeeld een kredietcrisis oppassen dat niet iedereen het geld overhevelt van de private bank naar de centrale bank. Dan vallen, in het geval van zo’n bankrun, die private banken zo om.” Daarom worden er kaders gesteld, weet Kalshoven. “Er komt bijvoorbeeld een maximum aan hoeveel digitale euro’s die je naast je bankrekening mag hebben. Waar dat maximum ligt is nog onbekend, maar meer dan een paar duizend euro lijkt me onwaarschijnlijk.” De verdere vorm waarin de digitale euro kan worden ingevoerd, is nog onduidelijk. “Je zou kunnen denken aan een door het Eurosysteem ontwikkelde app voor digitale euro’s. Het voordeel daarvan is dat je geen last hebt van een storing bij je eigen bank of in het betaalsysteem. De digitale euro moet namelijk ook in winkels kunnen worden gebruikt – offline – als er geen werkende internetverbinding is. Toch fijn om dan een alternatief op zak te hebben.”

Aparte app

Daarbij maakt de digitale euro het betalingsverkeer niet onnodig complex, denkt Kalshoven. “Er komt een aparte app, of je kiest voor een extra rekening met digitale euro’s, die je stalt bij je eigen bank en in de bankapp als rekening ziet. Dat is eenvoudig te regelen en niet per se ingewikkeld, terwijl aan de andere kant de voordelen groot zijn.” Hij doelt hierbij ook op het feit dat de digitale euro in de breedte beschikbaar wordt, dus ook voor mensen die doorgaans niet in aanmerking komen voor een bankrekening, zoals daklozen. “Daarmee draagt de digitale euro ook bij aan financiële inclusie.” En er zijn meerdere betaalmiddelen waarop je, in tijden van crisis, kunt terugvallen. “Is een digitale euro noodzakelijk om te hebben? In gewone tijden niet, maar als de nood aan de man is ben je blij dat die er is. Zie de digitale euro als een brandverzekering; het is gewoon verstandig om te hebben.”