Vrouwen bouwen gemiddeld 40 procent minder pensioen op dan mannen. De oorzaken hiervoor variëren, maar een feit is dat het heel lastig is om een achterstand op latere leeftijd nog in te lopen. Bestuurders Annette Mosman (APG) en Yolanda Verdonk (ABP) brainstormen over fiscale, maatschappelijke en economische oplossingen. En vooral: hoe kunnen pensioenfondsen en pensioenuitvoerders samen meer bewustwording creëren? “In een pensioenoverzicht moet straks ook staan wat een scheiding voor je pensioen betekent.”
Gepubliceerd op:
19 juli 2023
Als Topvrouw van het jaar zet Annette zich dit jaar in om de financiële onafhankelijkheid van Nederlandse vrouwen op de kaart te zetten. Als onderdeel hiervan wandelt zij met een aantal vrouwen die nauw bij dit onderwerp betrokken zijn, om perspectieven uit te wisselen. Deze inzichten neemt Annette mee in het schrijven van het manifest dat in september aan de politiek aangeboden wordt.
Het bereiken van (meer) financiële onafhankelijkheid van vrouwen is niet alleen positief voor hun gevoel van eigenwaarde en hun positie in de maatschappij. Een cruciaal voordeel is ook dat het een fijnere oude dag oplevert. Wie meer werkt – of in elk geval meer verdient – bouwt immers ook een beter pensioen op. En dat is hard nodig, want de sombere status quo is dat veel vrouwen er op dat vlak een stuk slechter voorstaan dan mannen: gemiddeld verschillen hun pensioeninkomens liefst 40 procent. Hun bezorgdheid daarover delen APG-ceo Annette Mosman en Yolanda Verdonk, sinds 2022 uitvoerend bestuurder bij ABP. Vóór haar bestuursfunctie bij ABP was Yolanda actief bij de Nederlandse Spoorwegen, waar ze opklom van accountant tot Directeur HR & Organisatieontwikkeling.
Wat Annette en Yolanda ook bindt, is hun vastberadenheid om meer bewustzijn bij vrouwen rond pensioen te stimuleren. Als pensioenfonds en -uitvoerder ligt het voor de hand om hierin samen op te trekken.
Er zijn meerdere oorzaken aanwijsbaar die tot een te lage pensioenopbouw leiden, stellen ze vast, al wandelend door de zonovergoten Betuwe. Kinderen krijgen, parttime werken, mantelzorgen, scheiden: het speelt allemaal een rol. Nog steeds belandt het overgrote deel van de zorgtaken bij vrouwen. Een belangrijke reden is ook de nog altijd bestaande loonkloof, zegt Yolanda. “Of vrouwen nou fulltime of parttime werken: de realiteit is dat vrouwen voor hetzelfde werk vaak minder betaald krijgen dan mannen. Bovendien werken vrouwen vaker in sectoren waar de lonen sowieso al lager zijn, zoals de zorg. Met als consequentie dat je dan ook minder pensioen opbouwt. En daarbij verschillen de percentages die aan pensioen worden afgedragen per sector ook nog. In het onderwijs en bij de overheid is het over het algemeen goed geregeld. Maar ik hoor ook wel eens dat mensen en werkgevers in sommige sectoren maar heel beperkt premie inleggen en daardoor fors minder pensioen opbouwen. Dat heeft dan enorme gevolgen”, aldus Yolanda.
Loonkloof
Annette: “Wij hebben in 2019 de loonkloof bij APG onderzocht en die vervolgens gedicht. Jij had daar in vorige functies veel ervaring mee.”
Yolanda: “Dat klopt. Een loonkloof ontstaat vooral in organisaties waar geen vaste carrièrepaden zijn. Dat is dé oorzaak. Als de opvolgende loopbaanstappen voor iedereen formeel zijn vastgelegd in bijvoorbeeld een salarishuis, blijft een loonkloof eerder achterwege.”
Annette: “De omvang van de loonkloof is inderdaad ook afhankelijk van het soort business. Bij een deel van de banen kun je een loonhuis vastleggen. Maar bij APG bijvoorbeeld zijn er heel veel verschillende functies. Bovendien zie je nog een andere dynamiek. Vrouwen denken langer dat ze nog niet toe zijn aan een volgende carrièrestap. Terwijl mannen al snel vinden dat ze best die volgende stap kunnen maken.”
Yolanda: “Doorstroming van bepaalde groepen kun je als werkgever natuurlijk wel stimuleren. Want inderdaad, even generaliserend, de vrouwelijke reflectie is: kán ik het wel? En een man denkt eerder: ik ga het gewoon doen. Dus heb je HR-mensen nodig in je bedrijf die zich daar bewust van zijn en er actief op sturen. Dat begint al helemaal in het begin, bij de werving en selectie van nieuwe mensen. En zo door naar de ontwikkeling en doorgroei van al aanwezige collega’s.”
Rolmodel
Annette: “Wat ook veel uitmaakt, is of je een rolmodel in je omgeving hebt. Mijn moeder werkte. Het is mij met de paplepel ingegoten dat je als vrouw werkt, dat maakt een groot verschil. Je krijgt mee dat jij de baas bent van jouw eigen toekomst. Dat geeft je vrijheid en keuzemogelijkheden.”
Yolanda: “Dat herken ik! Rolmodellen kunnen een grote, inspirerende rol spelen. Voor mij was een werkende tante waar ik vaak over de vloer kwam mijn rolmodel op dat vlak. Wat ook belangrijk is, is dat ook thuis de carrière wordt aangemoedigd en de offers die daarvoor soms nodig zijn, worden ondersteund. Dat maakt het makkelijker om stappen te maken.”
Pensioentekort
Annette: “Op welke momenten ontstaat dat pensioentekort nou? We zien dat met name gebeuren wanneer vrouwen hun eerste kind krijgen en dan parttime gaan werken. Als je drie dagen werkt en vervolgens alleen komt te staan, dan kun je natuurlijk wel weer opschalen naar meer dagen, maar je mist dan al een opbouw in je pensioen.”
Yolanda: “Echtscheidingen vinden bij veel mensen rond hun 40e levensjaar plaats. Dan is het al best lastig om een pensioentekort nog te compenseren. Dat is een enorme inhaalslag. Dus de verbeterkans zit in bewustwording vóór die tijd, al voordat er kinderen komen. Of zodra mensen zeggen: ik ga minder werken, want ik wil ook nog andere dingen kunnen doen die waarde hebben voor de maatschappij. Dat is trouwens een onderliggende uitdaging, want die activiteiten zijn wel heel belangrijk voor de samenleving en geven veel persoonlijke voldoening, maar blijven in financiële waardering vaak achter.”
Annette: “Ja, al dat onbetaalde werk, dat moet je echt meenemen. Hoe komen we daarin tot een eerlijker verdeling? En hoe kunnen we onbetaald werk financieel compenseren?”
Rol overheid
Yolanda: “Het zou mooi zijn als er meer loopbaanflexibiliteit zou zijn. Het moet makkelijker worden om in een bepaalde levensfase parttime te gaan werken. Maar het moet ook normaal worden gevonden dat je daarna weer méér gaat werken. De overheid zou dat meer kunnen stimuleren en de samenleving zou er meer voor open kunnen staan. De fiscale regels zijn daarbij natuurlijk ook belangrijk. Er zijn nu al mogelijkheden om een opgelopen achterstand bij pensioenopbouw weer in te lopen. Zodat je pensioen kunt bijsparen, in een levensfase waarin je misschien weer meer gaat werken dan in eerdere jaren. Als fonds zouden we daar nog meer op kunnen wijzen. En tegelijkertijd zouden ook de fiscale mogelijkheden verder kunnen worden uitgebreid.”
Annette: “Dat vind ik inderdaad belangrijke input voor mijn manifest. We informeren deelnemers via hun uniform pensioenoverzicht (UPO) over wat ze kunnen verwachten. En als dat te weinig is, moeten ze actie ondernemen. Bijsparen. Maar eigenlijk wordt je handelingsperspectief steeds kleiner naarmate je ouder wordt. Daarom moet het mogelijk worden dat het bedrag dat je fiscaal mag aftrekken voor je pensioen, op een latere leeftijd hoger is. Want zo vergroot je iemands handelingsperspectief.”
Rol pensioenfonds
Yolanda: “Wij willen als pensioenfonds nog meer inzicht en duidelijkheid geven – aansluitend op de levensfase waarin iemand zit. En bewustwording creëren, met name in de fase waarin mensen aan het begin van hun loopbaan staan. Een paar jaar geleden hebben we daarvoor een aansprekend initiatief gelanceerd met de online tool Reality Check maken we onze deelnemers bewust van de financiële gevolgen van keuzes die ze maken. Parttime werken, een huis kopen, scheiden, vul maar in. Reality Check blijkt een schot in de roos, de e-learning wordt zeer gewaardeerd, zeker door de – veelal – vrouwen die er gebruik van maakten.”
Annette: “Jongeren lezen die UPO’s niet, want pensioen is nog ver van hun bed.”
Yolanda: “Klopt. Daar ligt ook een uitdaging om pensioenopbouw op een meer aansprekende en eenvoudige manier helder te maken. Voor veel jongeren staat pensioen niet synoniem voor helemaal stoppen en daarnaast blijven steeds meer mensen langer doorwerken. Dus daar zitten volgens mij ook wel aanknopingspunten. Hoe ga je als pensioenfonds veel meer aansluiten op de hele levensloop?”
Scheiding
Annette: “In je UPO staat nu: dit is uw ouderdomspensioen, mocht u overlijden, dan krijgt uw partner dit bedrag. Dat overzicht krijgt je partner niet, die moet dat via jou te weten komen. Maar de kans dat mensen vóór hun pensionering gaan scheiden, is veel groter. In dat geval moet je later een deel van je pensioengeld afstaan aan je partner. Dat weet niet iedereen. En parttime werkende vrouwen kijken vaak alleen naar het inkomen dat ze nú, met opgroeiende kinderen, nodig hebben en denken als ze het echtscheidingsconvenant gaan tekenen: die pensioenrechten, daar doe ik wel afstand van. Dus dat moeten we ook in een UPO gaan zetten: wat betekent een scheiding voor je pensioen?”
Yolanda: “Ja, dat is één manier en ik zie nog veel meer kansen. We hebben als pensioenfonds het belang van onze deelnemers al goed in het vizier. Het staat centraal bij onze besluiten. Dat willen we vasthouden en verder uitbouwen. Pensioen moet voor iedereen nog veel duidelijker worden. Juist vrouwen zouden eerder moeten nadenken over hun pensioen.”
Annette: “Daar hebben we ook een mooie kans voor als we alle deelnemers straks gaan informeren over wat het vernieuwde pensioenstelsel voor hen betekent.”
Meerwaarde bieden
Yolanda: “Daarom staat dit ook prominent in de strategie van ABP. We willen mensen meer inzicht bieden en dat gaat verder dan wat wettelijk minimaal is vereist. Jonge deelnemers hebben ook aangegeven dat ze het fijn vinden om in een vroeg stadium al te weten hoe dat pensioen er op termijn uitziet. Daar kun je als pensioenfonds samen met je pensioenuitvoerder invulling aan geven.”
Annette: “Wat betreft het bieden van meerwaarde is er nog een wereld te winnen. Zowel in de nieuwe strategie van ABP als in onze eigen strategie vind je hiervoor veel aanknopingspunten. We doen daar nu bijvoorbeeld ook onderzoek naar. We voeren experimenten uit met Geldvinder en Kandoor. Dus de intentie is er. We moeten er op bestuurlijk niveau goed over nadenken hoe we de komende jaren die meerwaarde kunnen bieden. Maar: eerst en vooral moeten we de transformatie naar het vernieuwde pensioenstelsel goed doen. Want als daar iets fout gaat, zijn we het vertrouwen kwijt. En dan is er niemand meer die nog naar je luistert, aan wie je meerwaarde kunt bieden.”
Yolanda: “Helemaal eens! We hebben elkaar hard nodig tijdens de verhuizing naar het vernieuwde pensioenstelsel. En het mooie is ook: als we het goed doen, is het juist een geweldige kans om vertrouwen te winnen.”
Annette: “Dat lukt alleen als je elkaar vasthoudt. Nu de Pensioenwet er is, wordt de druk alleen maar groter. De hele samenleving kijkt naar ons, bij wijze van spreken.”
Yolanda: “We kunnen nog niet alles overzien wat we gaan tegenkomen, maar we delen wel de overtuiging dat we het samen gaan realiseren. Dat vertrouwen geeft energie en dat moeten we voortzetten.”
Annette: “En ondertussen kunnen we natuurlijk wel nadenken over de toekomst. Dat is ook leuk om met z’n allen te doen.”