Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: hoofdeconoom Thijs Knaap over de vraag of een trage formatie goed is voor de economische groei. “Af en toe het stuur loslaten is niet zo gek, maar als er een bocht komt wil je wel kunnen bijsturen.”
Op het moment van schrijven is het 62 dagen geleden dat er verkiezingen waren. Dat is precies het aantal dagen dat het premier Lubbers kostte om zijn derde kabinet te formeren. Het ziet er momenteel niet naar uit dat de potentiële coalitiepartners in Den Haag snel tot een akkoord komen en hun beleidsplannen kunnen gaan uitvoeren. Is zo’n trage formatie goed voor de economie?
Eisenhower
Om die vraag te beantwoorden, verwijst Knaap naar de zogeheten ‘Eisenhower matrix’, vernoemd naar de voormalige Amerikaanse president en generaal. De matrix bestaat uit twee assen, waarvan er één stond voor de mate waarin iets belangrijk was, en de ander voor de mate van urgentie. Het probleem lag volgens Eisenhower in het kwadrant van zaken die wel belangrijk zijn, maar niet urgent. Daaraan wilde hij aandacht besteden, zoals hij deed met de aanleg van het Interstate Highway System. Knaap: “Het risico bij een demissionair kabinet is dat er alleen aandacht is voor de urgente zaken. Vaak is dat niet zo erg. Het land draait toch wel door, mede dankzij de decentrale overheden. Ambtenaren staan niet voor niets bekend als de vierde macht.”
Bij ingrijpende en onverwachte gebeurtenissen die nieuw beleid vereisen, is een demissionair kabinet duidelijk een nadeel. Een voorbeeld daarvan is corona. Het stelsel van verkozen politici die een mandaat hebben om op te treden en kunnen worden weggestuurd door de Tweede Kamer, is er volgens Knaap niet voor niets. “Dat mandaat vormt de fundering voor nieuw beleid, om sturend op te treden en zowel acute als sluimerende problemen aan te pakken.”
Uitzonderlijk lange formaties
Met twee uitzonderlijk lange formaties dient België als goed voorbeeld van wat er kan gebeuren als de regering een mandaat ontbeert. “De eerste formatie duurde maar liefst 541 dagen – een wereldrecord. Dat was in 2010-2011, toen veel landen na de financiële crisis forse bezuinigingen doorvoerden om de overheidsfinanciën weer op orde te krijgen. Het demissionaire kabinet in Brussel onthield zich echter van forse ingrepen, een aanpak die beter uitpakte voor de economie dan het bezuinigingsbeleid van onder meer Nederland destijds. Zo kwam de economische groei in België over 2011 een procentpunt hoger uit dan het gemiddelde van de eurozone.”
