De Europese Commissie kwam gisteren met een nieuw actieplan: “A capital markets union for people and businesses.” Een plan dat bijzonder belangrijk is voor pensioenfondsen en pensioenuitvoerders.
Kapitaalmarkten in de Europese Unie zijn nog erg nationaal, waardoor het voor spaarders en beleggers niet makkelijk is om overal te investeren. En voor bedrijven is het niet eenvoudig om uit alle lidstaten kapitaal aan te trekken. Komt nog bij dat Londen, het grootste financiële centrum van Europa waar veel Europese kapitaalstromen langslopen, door Brexit buiten de EU terecht is gekomen. Daar wil de Commissie nu iets aan gaan doen. Want één echte, goed functionerende Europese kapitaalmarkt maakt het veel gemakkelijker om bedrijven te financieren voor het economisch herstel na de coronacrisis. En dit versnelt de groene en digitale transities naar een duurzame economie. Daarnaast maakt een kapitaalmarkt unie het burgers veiliger én makkelijk om voor de lange termijn te beleggen en sparen. Op de website van de Commissie staat een mooie factsheet hierover.
Het actieplan bestaat uit 16 acties, onderverdeeld in maatregelen die het mkb ten goede moeten komen, maatregelen om individuele burgers, spaarders en beleggers te helpen en maatregelen om tot één Europese markt te komen.
Deze acties zullen pensioenfondsen helpen met hun beleggingen in andere lidstaten. Sommige voorstellen zijn daarbij in het bijzonder belangrijk voor fondsen. Deze gaan bijvoorbeeld over vereenvoudiging van teruggave van bronbelastingen, betere bescherming van investeringen tegen ‘niet redelijk’ overheidsoptreden en verbeteringen van de markt voor securitisaties (het herverpakken en doorverkopen van pakketten leningen). Sommige zullen nog belangrijke politieke weerstand moeten overwinnen, bijvoorbeeld wat betreft het insolventierecht. Hierbij zijn nationale opvattingen en tradities erg sterk. Voor internationale beleggers is het echter ook belangrijk dat insolventierecht goed, begrijpelijk en snel functioneert. Bijvoorbeeld wanneer een belegging onverhoopt niet goed afloopt
Bijzonder is de actie uit het plan die als doel heeft lidstaten te helpen de ‘pensioentoereikendheid’ (de mate waarin een pensioen voldoende is, en overeenkomt met eerdere verwachtingen) voor hun burgers te verbeteren. De Commissie heeft gezien dat lidstaten met systemen voor kapitaalgedekte aanvullende pensioenen (zoals bijvoorbeeld ABP en bpfBouw) beter functionerende kapitaalmarkten hebben. Ook beleggen hun uitvoerders in de hele Europese Unie. Nederland ís zo’n lidstaat, maar staat daar redelijk alleen in. In veel andere EU-landen schiet de toereikendheid van pensioenen tekort.
En dat moet volgens de Commissie anders. Om Europese burgers betere mogelijkheden te geven om te sparen voor hun oude dag én tegelijkertijd Europese beleggingen te bevorderen, wil de Commissie drie dingen doen:
- Het ontwikkelen van een dashboard om de pensioentoereikendheid in de lidstaten bij te houden
- Nationale pensioenregisters, zodat je als burger altijd en overal kunt zien wat voor inkomen voor je oude dag je mag verwachten
- Onderzoek doen hoe auto-enrollment (automatisch deelname) en andere regelingen ervoor kunnen zorgen dat deelname aan bedrijfspensioenvoorzieningen sterk vergroot wordt
Het is opmerkelijk dat pensioenfondsen hierbij ineens onder het kopje “retail” staan, maar eigenlijk ook wel terecht als je het perspectief van de deelnemer voorop stelt. Immers: werknemers worden zo geholpen optimaal profijt te trekken van die Europese kapitaalmarkt. De Commissie zet in op het verbeteren van het inzicht bij lidstaten én bij burgers. Dit om de actiebereidheid te vergroten. Vervolgens gaat zij proberen goede beleidsinstrumenten te formuleren, zonder deze als verplichte eenheidsworst aan te bieden. Met een dashboard en pensioenregisters wordt het pensioenbewustzijn van burgers hopelijk sterk vergroot. Zij kunnen dan zelf individuele vormen van sparen en beleggen zoeken, maar misschien ook als kiezers of werknemers vragen om betere aanvullende collectieve regelingen. De Commissie laat uitdrukkelijk de bevoegdheden van de lidstaten voor een goede invulling van zulke collectieve regelingen in stand. Of dat in individuele lidstaten bereikt moet worden door pensioenfondsen, verzekeraars of asset managers (en of dit collectief of individueel moet) blijft open. Maar een beter pensioenresultaat staat in ieder geval hoog op de commissieagenda.
Ook in Nederland zijn er mensen met minder toegang tot pensioen, zoals werknemers van bedrijven die niet zijn aangesloten bij een pensioenregeling (‘witte vlekken’) en zzp’ers. Een goed ‘dashboard’ voor Nederland zal dat ook laten zien. Hopelijk rollen er uit de studie die de Commissie naar auto-enrollment wil doen, ook ideeën waar we in Nederland wat aan kunnen hebben.
Dat de Commissie deze richting gekozen heeft, komt niet uit de lucht vallen. Een expertgroep, ingesteld door de ministers van Financiën van Frankrijk, Duitsland en Nederland - en waar Corien Wortmann (bestuursvoorzitter van ABP) deel van maakte -, kwam, samen met een ‘High Level Forum on CMU’, waar Eloy Lindeijer (chief investment management PGGM) lid van was, met aanbevelingen in dezelfde richting. De Europese Commissie volgt nu deze twee expertgroepen, die unaniem het belang zagen van goede kapitaalgedekte pensioenen voor de Europese kapitaalmarktunie (en vice versa).
Het zou mooi zijn wanneer dit ook een opening biedt om op een positievere manier te spreken over pensioen en Europa. Bij de vormgeving van de kapitaalmarktunie wil de Nederlandse pensioenfondssector graag betrokken zijn. We worden wellicht nog beter gehoord als we laten zien pensioenen van alle Europese burgers belangrijk te vinden, en ook daarover met de Commissie mee te denken.
Johan Barnard is Head International Public Affairs bij APG
Foto: Petri Bakker