Wat doe je als je ineens 10 procent van je pensioen op je bankrekening gestort krijgt? Die vraag gaan veel Nederlanders zich stellen als zij straks in één keer een deel van hun opgebouwde vermogen kunnen opnemen.
Het nieuwe pensioenakkoord treedt waarschijnlijk vanaf 1 januari 2022 in werking. Een van de veranderingen hierbij is dat mensen tot 10 procent van hun opgebouwde vermogen in één keer mogen opnemen als zij met pensioen gaan. Deze zogenaamde lump sum geeft pensioendeelnemers meer kans om eerder te genieten van hun vrije tijd. Meer keuzevrijheid brengt ook meer vragen met zich mee. Kies je bijvoorbeeld voor het opnemen van een lump sum, dan gaan je toekomstige pensioenuitkeringen omlaag. En wie weet hoe we er over een paar jaar financieel of qua gezondheid voorstaan?
Wereldreis
Bart Kuijpers, senior researcher bij APG Asset Management, onderzocht hoe mensen het beste worden geholpen bij die keuzes. Voorop staat volgens hem dat er helder wordt gecommuniceerd over deze belangrijke verandering. Want kiezen voor een lump sum nu heeft grote gevolgen straks. “Je kunt het geld gebruiken voor het aflossen van de hypotheek of zelfs voor een wereldreis. Dat is mooi, zolang dit later maar niet leidt tot een te lage pensioenuitkering. Want als je te veel uit de pensioenpot opneemt, heb je later misschien niet meer je gewenste levensstandaard. Sommige deelnemers kunnen het zich veroorloven, voor andere is het beter om níet voor de lump sum te kiezen.”
Kuijpers kan zich voorstellen dat deelnemers met een mindere gezondheid eerder voor een bedrag ineens kiezen. Hetzelfde geldt voor mensen die geld willen schenken aan hun (klein)kinderen. “Deelnemers met een goede gezondheid en geen onmiddellijk bestedingsdoel zullen minder snel voor een lump sum kiezen. Zij zijn meer gebaat bij een hogere pensioenuitkering op de langere termijn.”
Handige tools
De keuze voor een lump sum is voor iedere deelnemer inderdaad heel anders. We hebben tenslotte allemaal andere financiële behoeften en mogelijkheden. Juist daarom is het zo belangrijk dat mensen de juiste informatie krijgen. Die vinden ze volgens Kuijpers in eerste instantie bij portalen als mijnpensioenoverzicht.nl en de mijn-omgevingen van pensioenfondsen. Voor adviezen op maat zijn er verschillende financiële planningtools, zoals Helder Overzicht & Inzicht. “Met deze tools kun je straks eenvoudig zelf de impact van een lumpsum op je toekomstige pensioenuitkering zien,” zegt Kuijpers. “Natuurlijk kun je dat ook combineren met een persoonlijk gesprek met een pensioenadviseur - altijd een aanrader.”
Verstandige Britten
Voor Nederland mag de lump sum nieuw zijn, in bijvoorbeeld Groot-Brittannië hebben ze er al vijf jaar ervaring mee. De Britten mogen van de fiscus een uitkering tot zelfs 25 procent van het pensioenvermogen opnemen. Kleinere pensioenvermogens worden er meestal ineens opgenomen, bij grotere vermogens nemen mensen vaak geleidelijk op, weet Kuijpers. “Veel deelnemers volgen de geboden standaardoptie van geleidelijke opname of kiezen voor een lump sum. Jongere deelnemers kiezen vaker voor een lump sum, waarschijnlijk omdat ze daarmee vóór pensioendatum eerder of gedeeltelijk kunnen stoppen met werken.”
De Britten gebruiken hun lump sum vooral om te sparen (32 procent) of te beleggen (20 procent), maar ook voor woningverbetering, auto of vakantie (25 procent), of voor het aflossen van schulden (14 procent). Kortom, voor het merendeel verstandig gebruik. “Er zijn wel voorbeelden van het verbrassen van de lump sum om vervolgens een beroep te doen op de bijstand, maar dit komt niet op grote schaal voor.”
Nu of straks?
Met het woord verbrassen, raken we een gevoelig punt: in hoeverre zijn mensen in staat om verstandige financiële keuzes voor hun toekomst te maken? Níet, is de conclusie van gedragswetenschapper Dan Ariely. Bij het verschijnen van zijn boek Geld en Gedrag (2018) zei hij in Trouw: “Helaas zitten we zo in elkaar dat we veel minder op hebben met ons toekomstige dan met ons huidige ik, dat we geld liever uitgeven dan opsparen.”
Het omgekeerde gebeurt echter ook wel. Kuipers weet dat Australiërs, bij gebrek aan levenslange uitkeringen, het pensioenvermogen vaak (te) voorzichtig aanspreken uit angst voor een arme oude dag. Hij ziet verder dat de meeste deelnemers in andere landen hun geld verstandig besteden. “Er zijn altijd uitzonderingen, vandaar ook dat de lump sum in Nederland is gemaximeerd op 10 procent en alleen mag worden opgenomen op de pensioendatum.”
Positieve ontwikkeling
Het blijft lastig om mensen ervan te overtuigen zich tijdig te verdiepen in hun pensioen, dat is bekend. Meestal gaan we er pas later over nadenken. Voor de lump sum is dat latere bewustzijn iets minder erg, legt Kuijpers uit. “De lump sum kan toch alleen maar op de pensioendatum worden opgenomen. En hoewel we adviseren om het niet tot het laatste moment uit te stellen, heeft het ook weinig zin om al jaren van tevoren te kiezen. Er kan immers voor je pensionering nog van alles veranderen in je leven, zoals verhuizing, ziekte of echtscheiding.”
De introductie van de lump sum kan als bijwerking krijgen dat deelnemers meer interesse gaan tonen in hun pensioen, denkt Kuijpers. “Ze krijgen immers iets meer zeggenschap over de uitkering ervan.” En dat is hoe dan ook een positieve ontwikkeling.