Bevindt Nederland zich in een stille depressie?

Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: hoofdeconoom Thijs Knaap over de vraag of Nederland zich in een stille depressie bevindt. Zijn antwoord? “Precies het tegenovergestelde is waar.”

Het is kommer en kwel in Amerika; het land is economisch in verval. Tenminste, als je de ‘TikTokkende’ jongeren daar moet geloven. Het leven ‘van nu’ wordt vergeleken met dat van de jaren dertig in de vorige eeuw. Destijds bevond Amerika zich in een langdurige economische crisis, waarin veel banken failliet gingen, mensen hun huizen verloren en de aandelenmarkt kelderde. Ook nu dreigt het die kant op te gaan. Zo’n beetje alles is er volgens de jongeren op achteruitgegaan: het inkomen, de brandstofprijzen, boodschappen, auto’s, woningen. Online wordt zelfs gesproken over een silent depression. Hebben ze feitelijk gelijk? En hoe zit het in Nederland?

Laagste niveau ooit
Hoe voelen de Amerikanen zich? Knaap slaat er de Consumer Sentiment-index van de universiteit van Michigan op na. “Alles wijst op achteruitgang”, concludeert de APG-hoofdeconoom meteen. De meting, die al sinds de jaren zeventig loopt, beoordeelt hoe consumenten als collectief op een bepaald moment over de economie denken. “De index stond vorig jaar juni op het laagste niveau ooit. Dat geeft wel aan dat er iets aan de hand is, en dat het sentiment onder de Amerikanen erg negatief is. Kanttekening daarbij; de Republikeinen zijn veel minder tevreden dan de Democraten. Dat heeft alles te maken met de zittende president, Joe Biden. Dat is een Democraat, waarbij ik ook zie dat de Democraten nu een stuk minder tevreden zijn dan in de laatste jaren onder de vorige Democratische president, Obama.”

Maar betekent dit dan dat Amerika zich in een depressie bevindt? “Nee”, zegt Knaap resoluut. “In een depressie staat de economie stil, is de werkloosheid hoog en is er veel armoede. Dat is dus niet zo. Pakweg een op de vier Amerikanen was in de jaren dertig werkloos, nu is dat vier op de honderd. En ja, de prijzen zijn gestegen, maar de inkomens ook.” Hij wijst daarbij ook op de armoedecijfers. “38 miljoen Amerikanen vallen onder de armoedegrens. Dat is veel, maar in verhouding de helft minder dan in de jaren vijftig, toen deze metingen begonnen.”

Overschatting
Maar waarom maken de Amerikanen zich dan zorgen? Knaap denkt aan overschatting. “Mensen overschatten hoe slecht het nu gaat. Ze kijken naar films en series uit vroegere jaren, en zien gelukkige gezinnen die in grote huizen wonen en in prachtige Chevrolets rijden. Maar dat is slechts de halve waarheid. De armoede op het platteland is niet of nauwelijks zichtbaar in die films en series, terwijl die armoede er natuurlijk wel was.”

Een andere mogelijkheid is volgens Knaap dat de cijfers van nu een te rooskleurig beeld geven. “Maar dat geloof ik niet. Er werd en wordt goed gemeten.” De inflatie dan? “Dat zou wel een reden kunnen zijn voor de mineurstemming. Immers, inflatie zijn we in de Westerse wereld niet echt meer gewend. En dan vooral de stijgende huizenprijzen, dat maakt jongeren onzeker en zorgt dat ze zich slecht voelen.”

De schuldencrisis
Dat laatste speelt ook in Nederland, weet Knaap. “Het consumentenvertrouwen in Nederland is ook laag, heel laag. We meten dit sinds 1986, het niveau van eind vorig jaar is het laagste ooit. Zelfs nog lager dan in de tijd van de schuldencrisis, een periode waarin onder meer de werkloosheid veel hoger was. Daar is nu helemaal geen sprake van. Wat heet, het tegenovergestelde is aan de orde. Zo is er weinig armoede. 470.000 Nederlanders leven onder de armoedegrens, dat is ‘slechts’ 3,3 procent van de Nederlandse bevolking. De economie draait bovendien op volle toeren en de banen liggen voor het oprapen. Hierdoor hebben we te maken met inflatie, precies het tegenovergestelde van een depressie.”

Maar waarom voelen mensen zich dan toch minder goed en hebben ze minder vertrouwen? Knaap kan alleen gissen. “Er is inflatie en woningen zijn schreeuwend duur, waardoor jongeren noodgedwongen langer thuis wonen. Ook maken mensen zich zorgen over de migratie, ze zien stijgende kosten en dat wakkert het beeld aan dat het slecht met hen gaat. Dat blijkt ook uit de verkiezingsuitslag; veel mensen willen dat er iets verandert.”

De rol van de sociale media
De rol van de sociale media moet daarbij ook niet worden onderschat, stelt Knaap. “Als ik zie hoe jongeren hun nieuws tegenwoordig vergaren, dat is toch vooral via platformen als TikTok. Daar zitten over het algemeen niet de nieuwsmakers op met een journalistieke achtergrond en attitude, met hoor en wederhoor. Er wordt met cijfers gestrooid, die vaak niet kloppen. Dat kan een onjuist sentiment aanwakkeren.”

Het is iets waar Nederland mee kampt, maar waarmee ook de Amerikanen worstelen. Zo haalt meer dan 40 procent daar al zijn nieuws op TikTok. Dat zijn mensen die geen kranten lezen, of naar CNN of Fox kijken. En als op dat platform de tendens is dat het land in een depressie zit, tja, dan is dat waar. “Maar feitelijk gaat het niet slecht met Amerika en Nederland. En natuurlijk, er is armoede en iedereen kent wel iemand waarmee het minder goed gaat. Maar om dat een depressie te noemen, dat is echt een overdrijving.”