Wat zijn de kosten en baten van een nationale feestdag?

Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: Thijs Knaap, hoofdeconoom bij APG, over de kosten en baten van een nationale feestdag.

Het voorjaar is de tijd van de feestdagen. We hebben net Pasen gehad en Koningsdag staat inmiddels al voor de deur. Niet lang daarna volgen nog Bevrijdingsdag, Hemelvaartsdag en Pinksteren. Er bestaat in Nederland geen wet die regelt dat werknemers vrij zijn op een feestdag. Wel is in veel cao’s vastgelegd dat werknemers op een feestdag een vrije dag hebben. Wat kost zo’n feestdag de economie eigenlijk? En levert het ook wat op?

Bescheiden krimp

De negen feestdagen waarop we in Nederland vrij zijn – waarvan er vier in het weekeinde kunnen vallen – lijken recht te doen aan onze calvinistische inborst. Veel andere landen kennen namelijk meer vrije dagen. Toch staan we ook qua aantal gewerkte uren onderaan op de internationale ranglijsten. Dat komt omdat hier veel in deeltijd wordt gewerkt en werknemers een behoorlijk aantal vakantiedagen krijgen.

Er kunnen vrij nauwkeurige cijfers worden geplakt op wat een feestdag de economie kost, bewijst een analyse van de Europese Centrale Bank (ECB). Knaap: “Ga je uit van een hele verloren werkdag bij een feestdag, oftewel 1 gedeeld door 250 werkdagen per jaar, dan gaat het om een krimp van het bruto binnenlands product (bbp) van 0,4 procent per jaar. Doordat regulier werk verschuift naar andere dagen en sectoren zoals de horeca en toerisme meer omzet hebben op een feestdag, ligt het eigenlijke verlies op een gemiddelde feestdag meer tussen de 0,05 en 0,1 procent. Als je veel extra feestdagen inlast, zal het effect groter worden, omdat het dan steeds moeilijker wordt het werk later in te halen.”

Dat regulier werk op een feestdag naar de toekomst verschuift, bewijst ook de viering van het 70-jarige jubileum van koningin Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk, in mei vorig jaar. De extra vrije dag kostte het Britse bbp 0,5 procent over het tweede kwartaal. “Als je dat deelt door vier, dan krijg je het effect op jaarbasis, en dat ligt iets boven de schatting van de ECB.” De verwachting was dat het verlies aan productie grotendeels zou worden goedgemaakt in het derde kwartaal, waardoor de Britse economie een recessie zou ontlopen.

Productiviteit
Puur afgaand op de cijfers, kost een feestdag dus economische groei. Maar is een werknemer die meer uren werkt ook altijd productiever? “In de Verenigde Staten hebben ze heel weinig vrije dagen en komt deeltijdwerk zelden voor. Wij in Nederland hebben ook niet zo veel vrije feestdagen, maar wel redelijk wat vakantiedagen, en we werken bovendien vaak in deeltijd. Kijk je naar de productie per hoofd van de bevolking, dan produceert de gemiddelde Amerikaan meer dan de gemiddelde Nederlander. Maar de Amerikaan werkt ook veel meer, dus afgaand op de productie per uur zijn wij juist veel productiever.”

Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals de mate van automatisering, bureaucratie en wat voor bedrijfstakken dominant zijn in een land, vervolgt Knaap. “Maar het ligt er volgens mij ook erg aan dat je minder productief wordt naarmate je langer werkt. Zo zul je tijdens je zestigste uur een stuk minder werk verrichten dan tijdens je eerste uur. En het kan ook je algehele productieniveau omlaag brengen, omdat je vermoeid aan een nieuwe werkweek begint. Er zal dan ook een optimaal aantal uren in een werkweek zitten, en voor de meeste mensen ligt dat denk ik onder de veertig uur.”

WK-finale
Een vrije dag geeft de werkende dus de mogelijkheid om op te laden en de zinnen te verzetten. Een belangrijke vraag hierbij is volgens Knaap of je de werknemer zelf laat kiezen wanneer hij of zij vrij is door meer vakantiedagen te geven, of dit nationaal coördineert met officiële feestdagen. “Een vrije dag voor een werknemer hoeft niet per se gelijk te vallen met een officiële feestdag. Een voordeel is wel dat het op zo’n dag makkelijker is om vrienden en familie te ontmoeten, omdat de meeste mensen dan vrij zijn. Tegelijkertijd bestaat het risico dat als je werknemers verplicht vrij te nemen op een specifieke dag, je altijd wel iemand dwarszit die op die dag wil werken. Het is dus goed om het grotendeels aan de werknemer te laten wanneer hij of zij vrij is”, besluit Knaap. “Dan zul je toch zien dat veel mensen op dezelfde dag vrij nemen, bijvoorbeeld op de dag van een WK-finale.”