Wat betekent Trumps exit uit het wereldwijde akkoord over een minimum winstbelasting?

De Verenigde Staten stappen onder president Trump uit het OESO-akkoord waarin ruim 130 landen afspraken winsten van bedrijven voor minimaal 15 procent te belasten. Dit zou ervoor moeten zorgen dat landen niet langer met elkaar concurreren door met steeds lagere belastingtarieven multinationals te lokken. Betekent dit het einde van het akkoord? We bellen erover met Martijn Bottenberg (Senior Counsel Tax bij APG) en Johan Barnard (Head International Public Affairs bij APG).

Welke concrete afspraken bestaan er momenteel op dit vlak?
Bottenberg: “De Europese Commissie heeft op basis van het OESO-akkoord een eigen richtlijn uitgevaardigd. Die verplicht EU-lidstaten een minimumtarief van 15 procent aan winstbelasting in te stellen. Dat voorkomt de prikkel bij multinationals om kunstmatige bedrijfsstructuren op te zetten, die weliswaar legaal zijn, maar als onwenselijk worden aangemerkt. Idealiter betalen bedrijven belasting in de landen waar zij hun geld verdienen, en zou het niet uit moeten maken waar hun hoofdkantoor is gevestigd. Zo’n multinational maakt immers gebruik van de voordelen die een land te bieden heeft, zoals de infrastructuur. Dan lijkt het me redelijk dat dit soort bedrijven bijdragen aan de instandhouding van de infrastructuur. Die 15 procent vormt een compromis. Ter vergelijking: het Nederlandse tarief is 25,8 procent, en is in het verleden weleens 35 procent geweest.

Over Pijler 1 van het OESO-akkoord, die de verdeling van heffingsrechten moet regelen, bestaat nog geen consensus, en het ziet er niet naar uit dat dit onder Trumps presidentschap gaat veranderen.”

Wat voor gevolgen heeft het besluit van Trump voor de coalitie van landen die wel belastingconcurrentie tegen willen gaan?
Barnard: “Waarschijnlijk zullen andere westerse landen Trump hierin niet zomaar volgen, maar proberen zijn presidentschap uit te zitten. De enorm grote groep van landen die inmiddels achter een minimale winstbelasting staat, zal dan ook niet zomaar uit elkaar vallen. In de fiscale praktijk verandert er door Trumps besluit dus vermoedelijk niet zo veel. De Europese Commissie heeft met wisselend succes geprobeerd om Amerikaanse techbedrijven te dwingen meer belastingen in de EU te betalen. Trump zal zich nu wel met dit soort zaken willen bemoeien, maar het is lang niet zeker dat hij de macht heeft om daar tegenover een sterke partner als de EU veel mee te bereiken. Kleine landen die niet in een blok zitten, zouden er meer last mee kunnen krijgen. Bovendien kennen de VS met 35 procent een relatief hoge winstbelasting. De te lage belastingentarieven vind je vooral in belastingparadijzen en landen met bijzondere belastingregimes om zo investeringen aan te trekken.”

Heeft Trump gelijk dat het akkoord deels ten koste zou gaan van de soevereiniteit en concurrentiekracht van de VS?
Bottenberg: “Op zich heeft Trump daar wel een punt. Hij is bang dat het OESO-akkoord ten koste gaat van de winstgevendheid van Amerikaanse bedrijven. Als de fiscale route van een Amerikaans bedrijf via een belastingparadijs loopt, dan wordt daar weinig of geen winstbelasting geheven. Maar door het OESO-akkoord zal de regering van het belastingparadijs 15 procent belasting willen heffen. Als zij het niet doen, zou de Amerikaanse belastingdienst het immers moeten doen.

Ook heeft het OESO-akkoord gevolgen voor de Amerikaanse soevereiniteit. Stel dat een Amerikaans bedrijf 100 miljoen dollar winst maakt, dan kan de VS daar nu 35 procent belasting over heffen. Maar als zo’n multinational al 15 procent in een ander land heeft afgedragen, dan kan Washington nog maar 35 procent belasting heffen over de resterende 85 miljoen dollar winst. Dat scheelt de VS dus belastinginkomsten. Europese landen zullen er juist vaker baat bij hebben, doordat de belastingconcurrentie tussen landen wordt beperkt.

Overigens is het nominale winstbelastingtarief in de VS met die 35 procent aan de hoge kant, maar door allerlei uitzonderingen en aftrekposten is de effectieve belastingdruk er lager. Daarentegen is de Amerikaanse overheid ook niet in staat gebleken zelf haar eigen belastingstelsel zodanig aan te passen dat dergelijke initiatieven zoals van de OESO niet nodig zijn. Een beetje boter heeft Trump dus wel op zijn hoofd. Overigens zijn Europese landen zoals Frankrijk daar ook niet toe in staat.” 

Trump is niet de eerste president die het Amerikaanse belang vooropstelt. Wat kunnen we op dit gebied nog verwachten?
Barnard: “Trumps besluit ligt in lijn met opvattingen die de Heritage Foundation al decennia heeft. De conservatieve Amerikaanse denktank publiceerde eerder ‘Project 2025’, met honderden pagina’s aan zeer rechtse ideeën waar Trump veelvuldig uit lijkt te putten. De Heritage Foundation pleit voor lage belastingen, en ziet de OESO als een kartel van landen dat ten onrechte veel te hoge belastingen probeert op te leggen aan vooral Amerikaanse multinationals. Dat moet dus worden aangepakt.

Onder president Clinton steunden de VS juist acties van de OESO om het fiscale bankgeheim af te schaffen en belastingparadijzen aan te pakken. Zijn opvolger George W. Bush zette dat weer tijdelijk in de ijskast, maar kwam op zijn schreden terug na 9/11 omdat de VS toen prioriteit gingen geven aan bestrijden van terrorismefinanciering waarvoor het bankgeheim ook moest wijken. Na president Biden, die wel voor het OESO-akkoord was, zwaait de slinger van de klok weer een keer terug. De toekomst zal leren voor hoe lang.”

Bottenberg: “Markten zijn gebaat bij voorspelbaarheid, en dat geldt ook voor fiscale regimes. De Belastingdienst eist van belastingplichtigen dat zij een zogeheten bestendige gedragslijn hebben. Je mag dus niet voor incidenteel fiscaal gewin een bepaalde belastingstructuur opzetten. Zo’n bestendige gedragslijn zag ik bij president Biden wel, maar bij Trump absoluut niet. Het is dus afwachten wat er gaat gebeuren, ook wat betreft internationale verdragen. Misschien wordt de soep niet zo heeft gegeten als die wordt opgediend, maar dat er de komende tijd in Washington nog tegen behoorlijk wat heilige huisjes wordt geschopt, is wel zeker.”