Wat betekent de hoge gasprijs voor de groene ambities van de EU?

Actuele kwesties op het gebied van economie, (verantwoord) beleggen, pensioen en inkomen: iedere week geeft een expert van APG een helder antwoord op de vraag van de week. Deze keer: aandelenbelegger Martijn Olthof over de vraag wat de gevolgen zijn van de hoge gasprijs voor de groene ambities van de EU.

De stijging van de gasprijs, die afgelopen najaar inzette door toenemende vraag vanuit de industrie, is door de oorlog in Oekraïne nog veel forser geworden. De oorlog en de hoge gasprijs zijn redenen voor de EU om snel minder afhankelijk te worden van Russisch gas. Brussel kondigde dinsdag dan ook aan dat de EU nog voor 2030 zonder gas uit Rusland moet kunnen. Dit REPowerEU-plan is een aanscherping van de zogeheten Green Deal en het Fit for 55-plan, dat de CO2-uitstoot in 2030 met 55 procent moet terugbrengen. Een nog ambitieuzer klimaatplan dus, en een keerpunt in het Europese energiebeleid.

“Het Fit for 55-plan was al heel ambitieus, zeker in deze tijd van hoge energieprijzen, hoge inflatie en een tekort aan arbeidskrachten en materiaal,” aldus Olthof. Is een nog scherpere doelstelling dan wel realistisch? “Het is in die zin realistisch dat de nood aan de man is, en nood breekt wet. Zo’n aanscherping is ook nodig omdat Moskou elk moment kan besluiten de gaskraan dicht te draaien. De situatie in Oekraïne en de hoge gasprijzen zijn des te meer reden om de Green Deal en het Fit for 55-plan sneller te implementeren en nog meer in te zetten op duurzame energie.”

Investeringen
Een van de concrete maatregelen uit het REPowerEU-plan is om procedures voor de aanleg van windmolenparken en zonnepanelen te verkorten. Een welkome maatregel, volgens OIthof. “Maar dit lukt alleen als de bureaucratie vermindert op het gebied van vergunningen, want daar lopen bedrijven die hierin willen investeren nogal eens tegenaan. Als er bijvoorbeeld een hoogspanningskabel moet worden aangelegd, zeker op land, gaan er vaak jaren overheen voordat alle noodzakelijke procedures zijn doorlopen. Op zich is dat goed, want mensen moeten er wel iets over te zeggen hebben en niet iedereen wil een hoogspanningsmast in z’n achtertuin. Maar linksom of rechtsom is dit soort infrastructuur wel nodig, zeker als we nog sneller van fossiele brandstoffen af willen en dan met name van Russisch gas. Het is daarom van belang dat dit soort procedures, waar mogelijk zonder het belang van de omwonenden uit het oog te verliezen, ook daadwerkelijk worden versoepeld waardoor investeringen in de energietransitie makkelijker van de grond komen.”

Door het REPowerEU-plan wordt de kans groter dat de Europese Commissie haar groene ambities gaat verwezenlijken. Maar het versnellen van de groene ambities alleen zorgt er niet voor dat Europa nog dit jaar van het Russische gas af kan. “Daar zijn echt noodmaatregelen voor nodig, zeker om de energierekening enigszins betaalbaar te houden,” stelt Olthof. “Het plan voorziet bijvoorbeeld in het gecoördineerd en verplicht snel aanvullen van de voorraden in de gasopslagfaciliteiten in West-Europa. Ook wordt er gesproken over het tijdelijk weer reguleren van de energieprijzen. Landen zouden dit kunnen bekostigen door hoge winsten van sommige elektriciteitsbedrijven die niet afhankelijk zijn van gas, extra te belasten. En door de hoge inkomsten uit de verkoop van  CO₂-emissierechten in te zetten.”

Kolen
Een andere noodmaatregel kan zijn om een kolencentrale langer open te houden, ook al is het de bedoeling dat die zo snel mogelijk dichtgaan, vertelt Olthof. “Want de doelstellingen om de CO₂-uitstoot te beperken moeten linksom of rechtsom wel worden gehaald. Stel dat we in Europa de kolencentrales een jaar langer openhouden, dan moet die extra uitstoot op een andere manier worden gecompenseerd om de opwarming van de aarde beperkt te houden tot maximaal 1,5 graad. En dat was vóór de oorlog in Oekraïne al een ambitieus doel. Bovendien komt 46 procent van de kolenimport in Europa ook uit Rusland, dus dat vermindert wellicht ook niet onze afhankelijkheid. Het REPower-EU plan voorziet dan ook niet expliciet in het langer openhouden van kolencentrales en stelt ook geen versoepeling van de uitgave van emissierechten voor. Het lijkt er dus op dat de Europese Commissie in ieder geval wil voorkomen dat het kortetermijnnoodplan de groene ambities in gevaar brengt, om tegelijk op de langere termijn de realisatie van de ambities dichterbij te brengen.”

Concluderend ziet Olthof de hoge gasprijzen als een duidelijke aansporing voor de groene ambities van Europa. “Dat die flinke stijging van de gasprijzen onder andere het gevolg is van onze afhankelijkheid van Rusland, verhoogt natuurlijk enorm de urgentie om van fossiele brandstoffen af te komen. En zeker uit Rusland. Die urgentie is heel duidelijk. Op de korte termijn, met eerlijk verdeelde lasten, om zo problemen te voorkomen als Moskou de kraan dichtdraait. Maar ook op de langere termijn, zodat we voor onze energie nooit meer afhankelijk hoeven zijn van Rusland.”