“Ik ben geen milieumens. Noem mij maar een genoeger!”

De nieuwste iPhone. Een grotere flatscreen, met een nog scherper beeld. ‘Ultra-fast-fashion’ met 52 collecties in een jaar, gemaakt om kort te dragen. Als consument is het soms moeilijk de verleiding te weerstaan. En gretig koopgedrag is goed voor de economie. Maar we lopen ook steeds vaker aan tegen de grenzen van onze consumptiedrift. Waar liggen die grenzen? En wat levert al dat consumeren op? In deze reeks laten we mensen hier vanuit hún specifieke gezichtspunt naar kijken. Aflevering 2: het perspectief van Heleen van der Sanden, voormalig uitgever van Genoeg.

Meer doen met minder. Zo kun je de missie van kwartaalmagazine en internetplatform Genoeg omschrijven. Op het eerste gezicht klinkt dat gewoon als zuinig leven, maar als je met Heleen van der Sanden praat, blijkt al snel dat het om meer gaat dan dat – vrijheid, autonomie, solidariteit. Van der Sanden was zestien jaar lang uitgever van Genoeg (sinds 25 jaar de opvolger van de illustere ‘Vrekkenkrant’), waarvan ze zo’n tien jaar ook de hoofdredactie en vormgeving voor haar rekening nam. Onlangs verkocht ze het blad aan een nieuwe uitgever: Virtùmedia.

Wanneer heb je genoeg?          

“Zelf vind ik het mooi om van de definitie in het woordenboek uit te gaan: genoeg is de balans tussen te veel en te weinig. En die balans is altijd in beweging – wat vandaag niet genoeg is, kan dat morgen wel zijn en andersom. Het antwoord op de vraag wanneer iets genoeg is, verschilt van persoon tot persoon. Als je een magazine over ‘meer doen met minder’ maakt, kun je dus geen houding aannemen van ‘wij weten wat goed is’. Als wandelen je lust en je leven is, kan een rugzak van honderd euro een basisbehoefte zijn. Voor iemand anders kan dat een overdreven grote uitgave zijn, maar diegene geeft misschien weer kapitalen uit aan schildersbenodigdheden. Genoeg stimuleert lezers altijd om hun eigen afweging te maken, voor hún specifieke situatie. Waar het om draait, is dat je bewust kiest voor wat belangrijk is voor jóu. En voor de rest: schrap de voor jou minder belangrijke dingen gewoon!

Ik heb hier wel een disclaimer bij. Voor mensen die simpelweg te weinig middelen hebben, gaat dit advies niet op. Als je onder voortdurende stress staat omdat je niet genoeg geld hebt en je ’s morgens je kind geen boterham kunt geven, heb je de mogelijkheid helemaal niet om dat soort bewuste afwegingen te maken. In zo’n geval heb je vaak gewoon geen hoofdruimte meer over om rustig na te denken over hoe je anders kunt leven.”

Waarom heb je Genoeg in 2006 overgenomen? Speelde meer doen met minder toen al een rol in je leven?

“Van oorsprong ben ik grafisch vormgever. Ik maakte onder meer een ledentijdschrift voor De Kleine Aarde, een ecologisch bezoekerscentrum dat gericht was op een duurzame leefstijl. Op een gegeven moment deed zich de gelegenheid voor om uitgeverij Genoeg over te nemen en na lang dubben en een tweede hypotheek was ik de trotse eigenaar. Ik heb het magazine niet gekocht vanuit een puur commercieel oogpunt, maar ik wilde het wel groter maken. Ik wilde met Genoeg zo veel mogelijk mensen inspireren om meer te doen met minder. Door flink te investeren zou het magazine na een paar jaar ook geld kunnen opleveren. Ik hield daarom De Kleine Aarde als opdrachtgever aan.

Toen De Kleine Aarde na twee jaar plotseling als opdrachtgever wegviel, kwamen mijn man en ik voor een keuze te staan. Moest ik als een haas op zoek naar een nieuwe opdrachtgever, of konden we onze uitgaven zodanig terugschroeven dat we ook zonder die inkomsten zouden kunnen leven en minder lange werkweken maken? We zagen het als een uitdaging en zijn toen gaan kijken hoe we zelf meer met minder konden doen. Ik weet niet of ik dat ook had gedaan als die opdrachtgever niet was weggevallen.”

Hoe beviel dat? Waar loop je tegenaan als je zo gaat leven, ook sociaal gezien?

“Het is niet dat we voorheen het geld over de balk smeten, integendeel. Maar alleen al door niet altijd een goed overzicht te hebben van waar je geld naartoe gaat, geef je meer uit dan nodig. Als je daar bewuster naar kijkt, kun je dingen schrappen. Het voordeel daarvan is dat je meer waardering krijgt voor wat je wél doet. We gingen bijvoorbeeld minder uit eten en meer zelf koken voor vrienden. Onze creditcards knipten we door. En op vakantie naar het buitenland gingen we eens in de vijf jaar. De overige vakanties gebruikten we voor dingen waar we anders weinig aan toekwamen – bijvoorbeeld van de tuin genieten, die in de zomer op zijn mooist is. Ons eigen land verkennen. En vrienden en familie opzoeken die we al lang niet hebben gezien. We hebben nooit bezuinigd op genieten van het leven, samen leuke dingen doen en onze vrienden en familie gastvrij ontvangen.”

Als ouder wil je niet dat je kinderen buiten de boot vallen. Hoe ga je ermee om als ze een mobiele telefoon willen hebben, of bepaalde kleding?

“We waren nooit big spenders, maar toen we echt serieus aan de slag gingen met ’meer doen met minder’, waren onze drie kinderen al uitgevlogen. Maar toen ze jonger waren, hebben we hen al vroeg kleedgeld gegeven. De één spaarde en kocht een duur merk spijkerbroek, de ander gaf daar niks om. Het belangrijkste voor een kind is dat je er als ouder voor ze bent. Wat zijn geld en bezittingen waard als je geen of weinig aandacht van je ouders krijgt, omdat ze voortdurend aan het werk zijn? Onze kinderen hebben gelukkig nooit het gevoel gehad iets te hebben gemist, ik heb het ze wel eens gevraagd. Sterker nog, mijn dochter heeft het als fijn ervaren dat bij ons altijd alles kon. We hadden geen dure bank staan, dus hoefden ze er ook niet voorzichtig mee te zijn. Natuurlijk moet je het ook weer niet overdrijven. Om je kind ook sociaal een normaal leven te laten leiden, kun je bepaalde ontwikkelingen nou eenmaal niet tegenhouden. Zo hadden wij zelf destijds geen behoefte aan een tv, maar die kwam er wel toen onze oudste naar school ging.”

Welke rol speelt duurzaamheid, als het gaat om jouw motieven om meer met minder te doen?

“Duurzaamheid is voor mij geen doel op zich, maar een onlosmakelijk onderdeel van het verlangen goed te leven. Waarderen wat er is, het op waarde schatten. Dan wil je dat vanzelfsprekend niet verspillen. Ik snap ook niet dat er nog steeds over ‘milieumensen’ gesproken wordt – alsof ze een aparte diersoort vormen, haha. Ik ben geen milieumens. Noem mij maar een genoeger!

Als iedereen zo zou leven als wij in Nederland hebben we drie aardes nodig, of meer. Maar als het om de economie gaat, wil men nog graag in het sprookje blijven geloven dat groei móet: goed voor ‘de economie’. Maar economie draait om veel meer dan alleen geld. Het gaat om toegevoegde waarde. Die waarde is vaak niet uit te drukken in geld, maar daarom niet minder belangrijk: goede kwaliteit van producten, een eerlijk loon, fijn werk doen waar je trots op bent, bestaanszekerheid voor werknemers, met respect omgaan met de natuur, rekening houden met de generaties na ons. Dat is van onschatbare waarde. Daar gaat het over in Genoeg. Je haalt er de voorpagina’s niet mee en je komt er niet mee in praatprogramma’s, maar het is wel iets waar steeds meer mensen naar op zoek zijn.”

We weten wat er moet gebeuren om klimaatverandering niet uit de hand te laten lopen, maar we gedragen ons daar niet naar. Word je daar niet mismoedig van?

“Bij mij is het glas meestal halfvol. Het is belangrijk dat we de energie erin houden, dat je bij alle pessimistisch stemmende berichten ook handelingsperspectief blijft bieden: wat kun je tóch anders doen? Hoe kun je mensen een hart onder de riem blijven steken? Hoe we met elkaar omgaan is zo bepalend voor de moeite die we ergens voor willen blijven doen. We onderschatten vaak hoe belangrijk dat is. En dat geldt ook voor de invloed die we hebben door milieu- en sociaal-vriendelijke producten te kopen en de rest links te laten liggen. Minder, maar wél beter. We zijn veel machtiger dan we denken.”