Hoe groot is het risico op een recessie in Nederland?

Het bruto binnenlands product (bbp) steeg in het vierde kwartaal van 2024 nog met 0,4 procent ten opzichte van het derde kwartaal, blijkt uit cijfers van het CBS. Maar sinds Donald Trump een handelsoorlog begon, is het de vraag of de economische groei doorzet. We vragen Thijs Knaap, hoofdeconoom bij APG, of er een recessie op de loer ligt in Nederland.

Welke factoren kunnen duiden op een recessie?
“Twee instituten kunnen met hun beleid een recessie veroorzaken: de centrale bank en de overheid. Aangezien het met de inflatie de goede kant op lijkt te gaan en de Europese Centrale Bank (ECB) de rente in stappen verlaagt, speelt dit nu niet. Het kabinet heeft in het regeerakkoord besloten om het overheidstekort te laten oplopen, onder meer door koopkrachtmaatregelen en defensie-uitgaven. Het Centraal Planbureau (CPB) berekende op basis van de kabinetsplannen dat de economie dit en volgend jaar dan ook zal groeien. Overige mogelijke oorzaken van een recessie zijn een economische schok of crisis, bijvoorbeeld wanneer bedrijven massaal failliet gaan. In de afgelopen jaren dreigde tweemaal een crisis: in maart 2023, na het faillissement van de Silicon Valley Bank en in augustus 2024, tijdens de beurscrash in Japan. Dat zijn typische schokken die, wanneer het systeem niet stabiel zou zijn, tot een domino-effect op de financiële markten kunnen leiden. Doordat het beide keren goed is afgelopen, kun je de voorzichtige conclusie trekken dat ook dit risico nog wel meevalt.” 

Dan komen we natuurlijk bij de olifant in de kamer. Een recessie veroorzaakt door Trumps onvoorspelbaarheid en de continue dreiging van een handelsoorlog die escaleert.
“Inderdaad de meest waarschijnlijke schok. De Amerikaanse importtarieven treffen ook Nederlandse bedrijven. De vraag is natuurlijk of het voldoende is voor een recessie. Het CPB en De Nederlandsche Bank (DNB) denken in ieder geval van niet. Het meest waarschijnlijke importtarief vanuit de VS is 10 procent op een aantal producten dat we daarheen exporteren. Daardoor neemt de handel af, maar het effect op onze economische groei is minder groot omdat er winnaars en verliezers zijn. Bedrijven die naar Amerika exporteren zijn slechter af, maar er zijn ook ondernemingen die juist meer kunnen verkopen in Europa, omdat de Amerikanen zich uit de markt prijzen. Het instellen van handelsbeperkingen is nooit voordelig, maar de resulterende veranderingen in handelsstromen alleen zullen ons niet in een recessie storten.” 

Is daar alles mee gezegd, of schuilt er nog een addertje onder het gras?
“Waar instituten als het CPB of DNB nooit rekening mee houden – omdat het ook eigenlijk niet te doen is – is dat je bij dit soort schokken ook te maken krijgt met productiviteits- en vooral vertrouwenseffecten. Mensen weten niet meer wat ze morgen te wachten staat. Met Trump in het Witte Huis is dat het geval. Een mogelijk scenario is dan ook dat bedrijven liever even wachten met investeren, de economie stilvalt, financiële markten onderuit gaan en we alsnog een negatieve groeischok krijgen. Dat risico is helemaal niet zo denkbeeldig, want in de afgelopen weken zijn de Amerikaanse beurskoersen met zo’n 10 procent gedaald. Dat is heel veel, en volledig op het conto te schrijven van Trumps onvoorspelbare handelsbeleid. In een wereld die nog steeds geglobaliseerd is, zijn we hier in Europa dus deels afhankelijk van de nukken van één man. En het is de vraag of hij bijtijds bijdraait. Voorheen trok Trump zich nog wel wat aan van de stand van de Dow Jones-index, maar dat lijkt hij nu niet meer te doen.” 

Valt er nog een percentage te plakken op het risico op een recessie?
“Economen hebben berekend dat dit voor de eurozone als geheel de komende twaalf maanden 30 procent is. Dat is niet zo heel veel, en kun je ook zien als een risico dat er altijd op de achtergrond is. Voor Nederland wordt dit percentage niet berekend, maar in Duitsland is de kans op een recessie 50 procent, en dat is zorgwekkender. Vroeger ging het gezegde dat wanneer Duitsland niest, Nederland verkouden raakt. Dat is de laatste jaren minder geworden, omdat Nederland de blik wat heeft afgewend van de Duitsers en zich meer is gaan richten op de export van diensten naar de hele wereld. De kans dat wij door onze oosterburen worden meegesleurd in een recessie is dan ook niet zo groot. Bovendien heeft Duitsland net een heel expansief begrotingsbeleid aangekondigd, dat de kans op een recessie daar aanzienlijk verkleint. Op basis van de stijgende overheidsuitgaven in Europese landen en de dalende rente, kun je al met al stellen dat een recessie niet direct op de loer ligt, en onze economie eerder rustig doorgroeit. Daarbij ga ik er wel vanuit dat er verder geen al te gekke dingen meer gebeuren.”