“Het lijkt soms alsof we die economische kloof tussen mannen en vrouwen wel oké vinden”

Loonkloof, pensioenkloof, koopkrachtverlies bij scheiding, financiële afhankelijkheid. Ruim 60 jaar na het afschaffen van de Wet Handelingsonbekwaamheid lopen vrouwen in economisch opzicht nog steeds hardnekkig achter. Op Internationale Vrouwendag staat Parkstad Limburg stil bij het thema Vrouw en Geld. Mariëlle Heuts schuift namens APG aan bij de forumdiscussie.

Vandaag de dag krijgen vrouwen nog altijd minder betaald voor dezelfde functies als mannen, werken ze vaker parttime en zijn ze minder economisch onafhankelijk. Voor de oorzaak moeten we kijken naar de recente geschiedenis, zegt rechtshistoricus Madeleijn van den Nieuwenhuizen. Zij verzamelt verhalen over de tijd dat getrouwde vrouwen volgens het Burgerlijk Wetboek ‘handelingsonbekwaam’ waren – een juridische categorie die ook gold voor kinderen en ‘zwakzinnigen’.

Deze wet hield stand tot 1956 en hield onder andere in dat je als vrouw vanaf je ja-woord geen eigen bankrekening mocht openen, geen hypotheek of verzekering kon afsluiten, en dat je alleen een arbeidscontract kon afsluiten met formele toestemming van je man. Je loon droeg je technisch gezien ook af aan je man, want hij was de baas over de gemeenschap van goederen waarin je toen standaard trouwde. Het idee achter deze wet was dat in de vereniging, dus ook in de echtvereniging, slechts één de baas kon zijn. De tomeloze lobby van politica Corry Tendeloo leidde tot afschaffing van deze handelingsonbekwaamheid.

Bizar. Met dat ene woord omschrijft Mariëlle Heuts de wet die in 1956 is afgeschaft. Heuts is bestuurssecretaris en -adviseur bij APG en nauw betrokken bij de transitie naar een nieuw pensioenstelsel, waarbinnen het informeren en begeleiden van pensioendeelnemers een belangrijk onderdeel is. Ook hielp ze bij de ontwikkeling van online platformen die inzicht bieden in de eigen financiële situatie. “Ik heb het trouwboekje van mijn grootouders bewaard. Daarin staat letterlijk dat de vrouw gehoorzaamheid verschuldigd is aan haar man. Anno nu is dat niet meer voor te stellen. Daarna duurde het overigens nog tot 1980 voordat de wet gelijke behandeling er kwam.”

Op Internationale Vrouwendag praat je in een forumdiscussie mee over de economische ongelijkheid van vrouwen. Wat is jouw motivatie om aan te schuiven?  

“Het lijkt soms alsof we die economische kloof tussen mannen en vrouwen wel oké vinden. De ontwikkeling om het gat te dichten verloopt in elk geval enorm langzaam. En dat boeit mij. Op microniveau vindt iedereen het inmiddels gelukkig heel vanzelfsprekend dat mannen en vrouwen gelijke kansen hebben. Maar op macroniveau ziet het ernaar uit dat het nog jaren gaat duren voordat de loonkloof tussen mannen en vrouwen verdwenen is.”

Waar kijk je het meest van op?
“APG dichtte na eigen intern onderzoek in 2019 in één keer de loonkloof tussen mannelijke en vrouwelijke collega’s. We haalden de landelijke media met het besluit om mannen en vrouwen hetzelfde salaris te betalen. Dat voelt dan toch als de omgekeerde wereld.

Maar ik sta er ook van te kijken dat Nederland zo achterloopt op de rest van Europa, terwijl we op andere vlakken vaak juist als een ondernemend en vooruitstrevend land worden gezien. Ik kom privé veel in Frankrijk, daar vinden vrouwen fulltime werken volstrekt normaal. We hebben hier in Nederland dus niet alleen een gat te dichten tussen mannen en vrouwen, maar ook met de rest van Europa.”

Wat kan daaraan ten grondslag liggen?

“De rechten van de vrouw, zoals die waren vastgelegd in de wet, zijn daar zonder meer een oorzaak van. De traditionele taakverdeling die toen is ontstaan, zorgt ook generaties later nog vaak voor sociale druk bij vrouwen om bijvoorbeeld de meeste zorgtaken in het gezin op zich te nemen. Ook is er, kijkend naar het huidige aantal vrouwen in topposities, nog steeds een glazen plafond voor vrouwen die hun mannelijke collega’s vaak sneller carrière zien maken.

Tot slot denk ik dat veel vrouwen zich onvoldoende realiseren wat de effecten zijn van bepaalde keuzes – bijvoorbeeld parttime gaan werken bij de komst van kinderen. Je tekent niet alleen voor een loonkloof tijdens je loopbaan, maar ook voor een pensioenkloof daarna.”

Genoeg werk aan de winkel dus om die kloof te dichten. Waar moeten we starten?
“Het start met bewustwording, dus goede voorlichting is essentieel. Daarin zie ik onder meer een rol voor werkgevers. Bijvoorbeeld door actief het gesprek aan te gaan met parttime werkende vrouwen over hoe ze gefaciliteerd kunnen worden om meer uren te werken. Denk aan flexibelere werktijden of thuiswerkmogelijkheden. Ik durf te wedden dat er veel mogelijk is door met een andere bril naar de realiteit te kijken.

Het bevoordelen van vrouwen met een quotum is ook een veelgebruikt middel. Dat zie ik echter meer als een hulpmiddel dan als een oplossing. Het pakt de bron van het probleem niet aan.
Een andere rol is er voor echtgenoten en partners; zij kunnen hun vrouwen stimuleren. Ik denk hierbij aan een gesprek dat ik had met een vrouwelijke collega. Zij zette een stap op de ladder en kreeg een leidinggevende functie. Hartstikke mooi natuurlijk. Maar haar man zag dat helemaal niet zo zitten. Want: ze was vaker van huis, had meer verantwoordelijkheid en werkte meer in de avond. Hoe moest dat nu met de kids? Die man keek voor de opvang van hun kinderen direct naar zijn vrouw en niet naar zichzelf of naar andere oplossingen.”

En dan zijn er de vrouwen zelf natuurlijk. Hoe kunnen zij morgen al zelf die kloof een stukje dichten?

“Ga op zoek naar informatie. Er is genoeg over dit onderwerp te vinden op internet. Zorg dat je begrijpt wat bijvoorbeeld minder werken betekent, zowel in het hier en nu (loonkloof), maar ook voor je carrière en je toekomst na pensionering (pensioenkloof). Stel jezelf de vraag of je op basis van deze informatie dezelfde keuzes zou maken. Als jij minder werkt, ben je later afhankelijk van de pensioenpot van je man. Wil je dat? En als je dan niet meer samen bent? Wil je dat risico lopen? En maak dit thuis aan de keukentafel bespreekbaar. Ik heb in mijn omgeving een scheiding meegemaakt waarbij de vrouw er beduidend slechter vanaf kwam dan de man. Dat zou ik niet willen meemaken. En dat gun ik mijn kinderen ook niet.

Kijk ook naar je salaris. Vrouwen verdienen nog steeds minder dan mannen voor hetzelfde werk. Het is bovendien nog vaak een typisch vrouwending om daarover niet te onderhandelen. Of kijk of je niet toch een paar uur meer zou kunnen werken. Ga het gesprek hierover aan met je werkgever en onderhandel over je salaris. Toen ik een nieuwe stap zette binnen APG heb ik aan HR gevraagd of mijn salaris passend was. Het ging mij niet eens om het geld, maar ik wilde zeker weten dat er serieus naar gekeken was.”

Internationale Vrouwendag is natuurlijk ook een dag om te vieren wat goed gaat. Welke vooruitgang heb jij zelf al ondervonden en wat wil jij doorgeven?
“Laten we wel wezen, de afgelopen generaties is er al ongelooflijk veel veranderd in positieve zin. Zo hebben mijn ouders mij van kind af aan gestimuleerd om mijzelf te ontwikkelen en mijn eigen geld te verdienen. Mede dankzij hen ben ik financieel onafhankelijk. Overigens met alle support van mijn man, ook daar ben ik trots op. Nieuwe schoenen kopen met de creditcard van mijn man? Ik kan mij daar niets bij voorstellen! Ook ben ik dankbaar voor de vrouwelijke rolmodellen die ik had. Mijn moeder heeft mij laten zien dat werk en gezin elkaar niet in de weg hoeven te staan. Ze grapte altijd dat we met mijn vaders inkomen de vaste lasten betaalden en dat we van haar inkomen de leuke dingen deden. Ook mijn beide oma’s hebben gewerkt, zelfs in de tijd dat dit not done was. Ik ben dus niet anders gewend dan dat vrouwen hun steentje bijdragen. En dat is ook wat ik wil meegeven aan mijn twee dochters. Dat je met werk veel kunt bereiken. Dat gaat veel verder dan alleen in financiële zin. Werken en onafhankelijk zijn doen ook iets met de balans en gelijkwaardigheid in een relatie. Bovendien is werken leuk en kun je er iets mee betekenen.”